Graficzne interfejsy użytkownika to dziś już codzienność. Z pewnością przechodząc po różnego rodzaju ikonach, listach, tabelach czy oknach dialogowych łatwiej jest nam wykonywać codzienną pracę. Okazuje się jednak, że licząca już dziesiątki lat powłoka tekstowa jest nadal aktywnie używanym narzędziem do pracy na komputerze. Magię czarnego ekranu docenią przede wszystkim użytkownicy zaawansowani, lubiący grzebać w zakamarkach systemu, do których na co dzień nikt nie zagląda. Inną grupą użytkowników lubiących tekstową powłokę są administratorzy, zarządzający wieloma serwerami, konfigurujący różnego rodzaju usługi sieciowe, słowem dbający o to, żeby Internet działał ku naszej wspólnej radości.
Niewidomi to też skuteczni administratorzy, zaawansowani użytkownicy systemów operacyjnych i, jak każdy, potrzebują dostępu do tekstowej powłoki terminala. Narzędzie VoiceOver, udźwiękawiające system operacyjny komputerów Apple zdaniem wielu w zdecydowanie niezadowalającym stopniu obsługuje tę część systemu operacyjnego. Nic w tym zresztą dziwnego, programiści z Cupertino skupili się przede wszystkim na tym, co zadowoli statystyczną większość, czyli interfejsie graficznym. Obsługa terminala z użyciem VoiceOver możliwa jest na poziomie podstawowym, kto jednak próbował kiedyś w linii komend wykonać coś więcej niż wpisanie prostego “cd /” czy “pwd” wie doskonale, że może to nie wystarczyć.
Nadchodzi TDSR
Dzięki środkom przekazanym przez http://lighthouse-sf.org/ udało się stworzyć niewielkich rozmiarów, konsolowy czytnik ekranu dla terminala w systemie MacOS. Autorem programu o nazwie TDSR jest Tyler Spivey, dobrze znany w środowisku niewidomy kanadyjski programista, hacker, słowem entuzjasta wyciskania z komputera siódmych potów. Program bazuje na liczącym już wiele lat programie YASR, czytniku ekranu dla systemów z rodziny GNU Linux i Unix. Początkowo, Tyler miał zamiar dokonać tzw. portu, czyli przystosowania YASR’a do wymogów jabłkowego terminala, okazało się jednak, że szybciej będzie napisać coś od podstaw. TDSR to projekt, którego pierwsza nadająca się do używania wersja powstała w ciągu 2 dni, całość napisana jest w języku Python. Wszyscy zainteresowani mogą pobrać TDSR z https://github.com/tspivey/tdsr. Program posiada otwarty kod źródłowy, a więc każdy chętny może się z nim zapoznać, a jeśli ktoś potrafi, może także dokonywać w nim zmian i ulepszeń zgodnie z ideą Open Source.
Instalacja TDSR
Program może być używany nie tylko w środowisku MacOS, ale również i w systemach z rodziny GNU Linux. Ze względu jednak na to, że priorytetem jest tu system z nadgryzionym jabłkiem, opiszemy procedurę instalacji w systemie MacOS. Informacje o instalacji w pozostałych systemach dostępne są w pliku Readme, zamieszczonym w repozytorium TDSR. Pierwszym krokiem jest zainstalowanie menedżera brakujących pakietów czyli Homebrew. W tym celu w terminalu wprowadzamy następujące polecenie:
/usr/bin/ruby -e “$(curl -fsSL https://raw.githubusercontent.com/Homebrew/install/master/install)”
Skrypt poinformuje nas jakich zmian dokona, a następnie poprosi o wciśnięcie klawisza Enter. Kilkukrotnie w trakcie instalacji będziemy również musieli podać hasło administratora naszego komputera.
Kolejne kroki to instalacja Pythona za pomocą polecenia:
brew install python3
Następnie klonujemy repozytorium TDSR, używając w tym celu polecenia:
git clone https://github.com/tspivey/tdsr.git
Kolejny krok to instalacja dodatkowych pakietów Pythona przez wydanie polecenia:
pip3 install -Ur requirements.txt
Jeśli TDSR pobraliśmy do katalogu TDSR w naszym folderze domowym, to wystarczy już tylko wpisać:
~/tdsr/tdsr
i cieszyć się czytnikiem ekranu, który z pewnością w powłoce tekstowej pozwoli nam na więcej niż VoiceOver.
Najważniejsze skróty klawiszowe
Ważne! W preferencjach terminala, na zakładce profile i podzakładce klawiatura należy zaznaczyć polecenie “Użyj klawisza Option jako metaklawisza”. Poniżej najistotniejsze polecenia TDSR:
- alt+u, i, o – czytaj poprzednią, bieżącą, następną linię,
- alt + j, k, l – czytaj poprzednie, bieżące, następne słowo,
- alt+ m, przecinek, kropka – czytaj poprzedni, bieżący, następny znak,
- alt+k (2 razy) literuj bieżące słowo,
- alt+ przecinek (2 razy) wypowiedz bieżący znak fonetycznie,
- alt+ c – konfiguracja TDSR,
- alt+ q – tryb cichy – gdy włączony, nowy tekst nie jest automatycznie odczytywany,
- alt+ r – początek / koniec zaznaczenia,
- alt+ v – tryb kopiowania – kopiuje albo linię z umieszczonym w niej kursorem przeglądu albo cały ekran.
Możliwe jest również dodawanie własnych symboli. Robimy to w pliku ~/.tdsr.cfg w formacie:
kod_znaku = wymawiana nazwa
Uwagi końcowe
W bardzo krótkiej dokumentacji nie została zawarta informacja o tym, w jakich przedziałach można ustawić prędkość syntezy. Metodą prób i błędów zalecam wartość z przedziału między 400 a 500. W trakcie pracy w terminalu należy również zadbać o to, aby VoiceOver był wyłączony, lub w jakiś inny sposób wyciszony, jeśli nie chcemy otrzymywać okazyjnie zdublowanych komunikatów. Poza tymi drobnostkami TDSR sprawuje się bardzo dobrze i może być dużym ułatwieniem dla naszych bardziej biegłych technicznie czytelników, używających systemu Apple.
Michał Dziwisz
