Ludzie, tworząc pod koniec lat sześćdziesiątych pierwsze połączenia między komputerami, nawet nie podejrzewali, jak bardzo ten twór się rozrośnie i jak wielki wpływ będzie wywierał na nasze życie. Internet, bo o nim mowa, czai się na nas na każdym kroku. Dzisiaj na stronach WWW możemy znaleźć informacje o tym, co grają w najbliższym kinie, co podają w nowej japońskiej restauracji, kupić tysiące rzeczy, złożyć zeznanie podatkowe i wiele, wiele więcej. Niestety. Okazuje się, że bardzo często nie jesteśmy w stanie skorzystać z możliwości, jakie daje nam Internet.
Nowe języki programowania i pełna swoboda twórców witryn internetowych spowodowały, że wiele stron WWW jest niedostępnych dla różnych grup społecznych, w tym, przede wszystkim, dla osób z dysfunkcją wzroku. Na szczęście Unia Europejska dostrzegła ten problem i 11 czerwca 2006 r. w Rydze, ministrowie państw członkowskich zadeklarowali walkę z nowym rodzajem wykluczenia społecznego. Podczas konferencji stwierdzono, że tylko 3% badanych, publicznych witryn internetowych spełnia minimalne normy dostępności. W związku z tym, ministrowie zobowiązali się do roku 2010 zapewnić pełną, zgodną z wytycznymi konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium), dostępność wszystkich publicznych stron WWW. Niestety, od słów do czynów daleka droga. Widząc to, Artur Marcinkowski, sam na co dzień zajmujący się projektowaniem witryn internetowych, w maju 2007 r. powołał do życia projekt Widzialni.
Widzialni to przedsięwzięcie mające na celu zwrócenie uwagi administracji państwowej oraz opinii publicznej na problem dostępności witryn internetowych dla osób niepełnosprawnych, a w szczególności osób z dysfunkcją wzroku i słuchu. Dodatkowym celem projektu jest zainicjowanie ogólnopolskiej akcji promującej umożliwienie osobom niepełnosprawnym uzyskania pełnego dostępu do informacji publicznej w Internecie. Widzialni współpracują z Polskim Związkiem Niewidomych i Polskim Związkiem Głuchych. Beneficjentami projektu są nie tylko osoby niepełnosprawne, ale także m.in. ludzie starsi, biedni, korzystający z wolnych łącz internetowych lub starszych technologii, używający przeglądarek tekstowych czy mobilnych rozwiązań, a także wszyscy pozostali narażeni na wykluczenie cyfrowe.
Założenia projektu realizowane są głównie poprzez przeprowadzanie audytów dostępności i użyteczności serwisów internetowych organizacji publicznych i przedsiębiorstw komercyjnych. Dodatkowo, organizowane są prezentacje multimedialne, propagujące idee tworzenia stron www dostępnych dla osób niepełnosprawnych, oraz szkolenia dla twórców i administratorów witryn internetowych.
Od strony praktycznej, przeprowadzenie audytu jest bardzo złożonym przedsięwzięciem. Na początek osoby odpowiedzialne za projekt muszą wytypować kluczowe podstrony ocenianego serwisu (np. strona główna, kontakt). Kolejnym krokiem jest wybranie do oceny najważniejszych elementów (np. nagłówki, odnośniki).
Na następnym etapie przygotowuje się zadania dla audytorów. Działają oni w dwóch grupach, tzw. eksperckiej i użytkowników. Pierwsza grupa składa się z programistów i grafików. Sprawdzają oni, czy dany serwis zgodny jest z wytycznymi zawartymi w dokumentach W3C, W3C CSS, WAI, a więc, jak działa na różnych systemach operacyjnych i różnych przeglądarkach, zarówno zwykłych, tekstowych, jak i mobilnych. Strony testowane są w działaniu na łączach o różnych prędkościach przesyłu danych.
W skład drugiej grupy audytorów wchodzą osoby z różnym stopniem dysfunkcji słuchu i wzroku, korzystające z najpopularniejszych na świecie programów powiększających i programów odczytu ekranu. Ich zadaniem jest ocena ergonomii danej strony, dostępność zawartych na niej informacji, czytelność menu, czytelność nagłówków, prawidłowość opisów odnośników i grafik, kontrasty między tłem a tekstem, jednolitość czcionek. Osoby niedosłyszące sprawdzają, czy treści prezentowane za pomocą plików multimedialnych mają swoje odpowiedniki tekstowe, a także analizują stopień skomplikowania tekstu.
Oba te etapy zakończone są przygotowaniem protokołów niezgodności, w których zawarte są informacje na temat występujących na stronie błędów oraz wskazówki, jak je usunąć. Powstałe dokumenty przekazywane są właścicielom stron www, a administratorzy, których serwisy przejdą pozytywnie audyt Widzialnych, uprawnieni są do umieszczenia na swojej witrynie oznaczenia “Strona przyjazna niewidomym”. Każda instytucja publiczna lub portal komercyjny może zgłosić swój serwis do takiego audytu. Można tego dokonać wypełniając specjalny formularz na stronie projektu.
Niezależnie od kontroli zgłaszanych do audytu serwisów, Widzialni regularnie oceniają całe grupy portali publicznych i komercyjnych, tworząc swoisty ranking niedostosowanych witryn internetowych. Tylko w ostatnim czasie ocenili serwisy Ministerstwa Pracy, dziesięciu partii politycznych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, a także witryny kilkunastu banków. Wyniki i wnioski z audytów publikowane są na stronie projektu oraz przez współpracujące media, tj. internetowe portale gazeta.pl i praca.pl, radio Tok FM oraz TVP Warszawa. Honorowy patronat nad projektem objął Rzecznik Praw Obywatelskich. Widzialnych wspiera także międzynarodowa organizacja Amnesty International.
Projekt Widzialni walczy ze stereotypami, uświadamia instytucjom publicznym potrzeby osób niepełnosprawnych, a firmom komercyjnym, że dostępność serwisu internetowego leży tak samo w interesie osób wykluczonych, jak i samej firmy.
Piotr Witek
