Projekt współfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Realizacja: Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Osoba do kontaktu: Marcin Piwowoński, marcin.piwowonski@firr.org.pl, tel. 663-883-339
Projekt “Szkolenia podnoszące umiejętności zawodowe, społeczne i sprawność fizyczną osób niepełnosprawnych”, prowadzony przez Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego, realizowany był w ramach modułu A Programu PARTNER III, współfinansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Projekt zakładał przeprowadzenie 125 osoboszkoleń dla Beneficjentów Ostatecznych, legitymujących się aktualnym orzeczeniem o niepełnosprawności w zakresie dysfunkcji wzroku.
Udział w szkoleniach był całkowicie bezpłatny.
Wszystkie zajęcia odbywały się w Krakowie:
- w siedzibie Fundacji przy ul. Wybickiego 3a – informatyka, zajęcia interpersonalne, język angielski,
- w Akademii Tradycyjnych Sztuk Walki “Biały Smok” przy ul. Stradomskiej 11 – samoobrona z wykorzystaniem elementów wschodnich sztuk walki.
Cele projektu
Celem szkoleń było podniesienie możliwości zawodowych i interpersonalnych osób niepełnosprawnych (z dysfunkcją wzroku) poprzez zwiększenie ich kwalifikacji, pomoc w budowie wizerunku, wzmocnienie pewności siebie i samooceny, jak również poprawę koordynacji ruchowej i kondycji fizycznej.
Działania
Szkolenia, które prowadzone zostały przez Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego odpowiadają potrzebom wynikającym ze wszystkich trzech, podanych wyżej, przyczyn. Przeprowadzone zostały cykle zajęć:
- Cykl edukacyjno – zawodowy – zajęcia służące do podwyższenia kwalifikacji i kompetencji uczestników, zarówno zawodowych (zmierzające bezpośrednio do otrzymania pracy), jak i edukacyjnych (pogłębienia swojej edukacji, a tym samym późniejszego zwiększenia szans na rynku pracy). Obejmie on przede wszystkim takie zakresy jak:
- podstawowa i zaawansowana obsługa komputera (m.in. Internet, pakiety biurowe, oprogramowanie specjalistyczne, tworzenie i zarządzanie serwisami internetowymi),
- języki obce (angielski) – poziom podstawowy.
- Cykl motywacyjny, komunikacyjny i interpersonalny – obejmie zagadnienia dotyczące szeroko pojętych elementów psychologicznych, dotyczących postrzegania własnej osoby jako pełnoprawnej jednostki żyjącej w społeczeństwie. Obejmie on przede wszystkim takie zakresy jak:
- treningi psychologiczno – motywacyjne, wyrabiające pewność siebie, wpływające na redukcję często spotykanej wśród osób niepełnosprawnych postawy roszczeniowej czy efektu getta, poprawiające zdolność porozumienia się z innymi ludźmi, empatii, tolerancji i pracy zespołowej,
- samoobrona z wykorzystaniem wschodnich sztuk walki – prowadzone w celu zwiększenia wiary ich uczestników we własne możliwości i samoakceptacji, jak również poprawy kondycji fizycznej i koordynacji ruchowej, co dodatkowo potęguje efekty psychologiczne.
Wszystkie powyższe szkolenia dostosowane były do możliwości percepcyjnych i fizycznych osób z dysfunkcjami wzroku. Fundacja przez szereg lat administrowała Projektem na Rzecz Zwiększenia Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych, prowadzonym w ramach Programu IW EQUAL i dysponuje zarówno odpowiednim zapleczem lokalowo – technicznym (wyposażoną w specjalistyczne urządzenia i oprogramowanie pracownią komputerowa, sala do ćwiczeń sztuk walki), metodologią szkoleń, jak również wykwalifikowaną i doświadczoną w pracy z osobami z niepełnosprawnością wzroku kadrą szkoleniowców.
Połączony efekt wszystkich wyżej opisanych szkoleń i zajęć pozwolił biorącym w nich udział osobom niepełnosprawnym na znaczące podwyższenie swoich kwalifikacji, motywacji i szans na znalezienie pracy.
Tło projektu
Niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych wynika przede wszystkim z trzech podstawowych przyczyn:
? Słabe wykształcenie i niskie kwalifikacje zawodowe osób niepełnosprawnych. Dane statystyczne wskazują, że ponad połowa osób niepełnosprawnych legitymuje się co najwyżej wykształceniem podstawowym. Według analiz GUS przeprowadzonych w roku 2004, aż 7% osób dysfunkcyjnych ma wykształcenie poniżej podstawowego, 36% ma wykształcenie podstawowe, edukację na poziomie średnim lub zasadniczym zawodowym zakończyło po 23% osób niepełnosprawnych, a odsetek osób posiadających wykształcenie wyższe kształtuje się na poziomie 7%.
Rysunek 1. Wykształcenie osób niepełnosprawnych
Wspomnieć należy, że im wyższe wykształcenie, posiadane przez daną osobę, tym większe szanse ona ma na znalezienie pracy. Przykładowo, wg badań przeprowadzonych przez Akademię Górniczo – Hutniczą w Krakowie (http://www.ck.agh.edu.pl/rynek/wg/rynek_pracy.htm), znacząca większość pracodawców preferuje osoby z wykształceniem wyższym lub średnim, zainteresowanie podstawowym i zawodowym poziomem edukacji jest bardzo nikłe, ta ostatnia grupa jest również najbardziej zagrożona bezrobociem.
Rysunek 2. Planowane przez pracodawców zatrudnienie w latach 2003-2007 wg wykształcenia
? Wśród przyczyn, wpływających w silnym stopniu na niski odsetek studentów wśród osób niepełnosprawnych jest również słabe dostosowanie uczelni wyższych do ich przyjmowania – bariery organizacyjne, techniczne i metodyczne.
? Brak motywacji do podjęcia pracy i niska samoocena osób niepełnosprawnych. Czynnik ten stanowi istotną barierę w przystępowaniu do pracy osób dysfunkcyjnych, nawet posiadających wyższe wykształcenie, uczestniczących w kursach i szkoleniach zawodowych. Nie wierzą one w możliwość znalezienia pracy i jej późniejszego utrzymania, widzą w potencjalnej pracy same trudności i zagrożenia zamiast szansy na poprawę własnego bytu i rozwój, często bardzo zawężają krąg poszukiwań zatrudnienia (o ile w ogóle jest ono prowadzone) do prostych, powtarzalnych zajęć, powszechnie postrzeganych przez społeczeństwo za możliwe do wykonywania przez osoby niepełnosprawne (w przypadku osób niewidomych – masażysta, stroiciel fortepianów itp.), nawet nie dopuszczając do siebie myśli, że wykonywanie wielu prac może być wykonywalne dzięki nowoczesnej technice, dostosowaniu stanowiska pracy czy nabyciu wystarczających kwalifikacji. Efektem są liczby – na około 5,5 miliona osób niepełnosprawnych w Polsce zdecydowana większość – 84% – utrzymuje się głównie ze świadczeń społecznych: rent, emerytur i zasiłków. Jedynie dla 8% tej populacji główne źródło utrzymania stanowi praca, zaś kolejne 8% pozostaje na utrzymaniu innych osób, nie posiadając własnych środków na przeżycie.
Rysunek 3. Źródła utrzymania osób niepełnosprawnych
Zauważyć należy, że bardzo często negatywne nastawienie osób pełnosprawnych do niepełnosprawnych staje się dla tych ostatnich niejako samospełniającą się przepowiednią, utrudniają akceptację własnej dysfunkcji, przystosowanie się i podejmowanie jakiegokolwiek wysiłku zmierzającego do poprawienia własnej sytuacji, a nawet rodzą pogardę dla samego siebie, niwecząc tym samym wszelkie zabiegi rehabilitacyjne czy edukacyjne. Akceptacja własnej niepełnosprawności, połączona z poprawną samoakceptacją ma kluczowe, warunkujące późniejszy sukces, znaczenie dla poprawności procesu rehabilitacji i integracji osoby dysfunkcyjnej ze społeczeństwem. Stanowi ona również warunek akceptacji przez innych ludzi (co wpływa między innymi na późniejsze kontakty z potencjalnymi pracodawcami), umożliwia wyeliminowanie nieświadomego wyzwalania mechanizmu obronnego (projekcja, kompensacja przez deprecjonowanie innych), wreszcie – pozwala na kontakty interpersonalne w pełnym tego słowa znaczeniu. Bardzo dobrym przykładem są informacje zebrane przez Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego, wskazujące na konieczność prowadzenia intensywnych zajęć interpersonalnych wśród osób niepełnosprawnych, zmierzających do poprawy ich zdolności komunikacji z innymi ludźmi (werbalnej i niewerbalnej).
- Stereotypy, dyskryminacja i bariery rozpowszechnione w społeczeństwie (również wśród pracodawców), a dotyczących osób z dysfunkcjami. Wynikają one z błędnego wyobrażenia na temat osób niepełnosprawnych, postrzegania ich jako osób odmiennych, złej oceny ich postaw i możliwości wykonywania pracy, braku wykształcenia umiejętności wzajemnej komunikacji czy też dezinformacji. W dużej mierze mają one korzenie historyczne, przenoszone z pokolenia na pokolenie przez wierzenia i kulturę, podczas gdy np. nowoczesna technika umożliwia niepełnosprawnym wykonywanie znacznie szerszej gamy czynności, niż to miało miejsce jeszcze 10-20 lat temu. Często przyczyną braku chęci pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych (znacząca większość pracujących osób niepełnosprawnych zatrudniona jest w zakładach pracy chronionej) jest przeświadczenie o braku możliwości spełniania przez osoby dysfunkcyjne społecznych norm i standardów, awersje estetyczne (dot. np. zniekształcenia ciała, gestów, mimiki), zaliczanie do niższej klasy społecznej czy też wrodzony lęk przed innością, w tym niepełnosprawnością. Należy tutaj zaznaczyć, że bardzo często postawy werbalne (deklarowane) są znacząco odmienne od postaw rzeczywistych (wykazywanych w bezpośrednim Kontakcie z osobą niepełnosprawną). Najskuteczniejszą bronią, pozwalającą na pozbycie się nieracjonalnych uprzedzeń (oprócz kampanii społecznych, nie stanowiących przedmiotu niniejszego Wniosku) jest bezpośredni kontakt z osobami niepełnosprawnymi, którzy zaprezentują się jako osoby godne zaufania i zatrudnienia, o odpowiednich kompetencjach i kwalifikacjach, jak również wysoce zmotywowane do podjęcia i utrzymania pracy, będące doskonałymi kandydatami na długoterminowych pracowników. Osoba, która pozbyła się obaw, przekazuje następnie swoje doświadczenia znajomym, poszerzając tym samym grono osób gotowych do zatrudnienia osób niepełnosprawnych lub innej, szeroko pojętej, współpracy z nimi. Uwzględniając przyczyny takiego stanu rzeczy, zagadnienia dotyczące stereotypów i błędnego postrzegania osób niepełnosprawnych można postrzegać łącznie z kwestiami ich niskiej samooceny, samoakceptacji i braku umiejętności interpersonalnych i komunikacyjnych – geneza obu tych problemów jest taka sama, tkwiąca przede wszystkim w samych osobach dysfunkcyjnych i możliwa do wyeliminowania na drodze treningów i szkoleń.
Korzyści
Osoby, które wzięły udział w prowadzonych zajęciach odniosą długoterminowe korzyści, zwiększające ich kompetencje i umiejętności przydatne w pracy, pozwalające w kolejnych latach efektywniej szukać zatrudnienia i/lub utrzymać się na zajmowanym stanowisku, a przede wszystkim pełniej uczestniczyć w szeroko pojętym życiu społecznym. Zastosowana, skuteczna metodologia sprawdzona w toku Projektu prowadzonego od kilku lat w ramach Programu IW EQUAL gwarantuje, że szkolenia nie były jedynie inwestycją krótkoterminową, ale zapewnią uczestnikom korzyści wyraźnie odczuwalne przez szereg lat, pozwolą na poszerzenie życiowych horyzontów i zwiększenie aktywności życiowej. Dowodem na efektywność dotychczasowych działań Fundacji w tym zakresie jest m.in. szereg publikacji prasowych, wysokie oceny otrzymywane w toku ewaluacji Projektu, jak również liczne zaproszenia do prezentacji jego efektów w kraju i za granicą (m.in. w Wielkiej Brytanii, Danii, Czechach i Słowacji).
