Jesienią 2009 roku dzieliłem się z Czytelnikami ?Tyfloświata? moimi wrażeniami z pierwszego spotkania z telefonem iPhone 3GS. Pisałem o jego blaskach i cieniach dostrzeżonych w czasie dwutygodniowych testów. Nagrałem również serię podcastów opisujących pierwsze kroki z iPhone?em. Można je znaleźć na stronach http://makowisko.klangoblog.net i http://www.tyflopodcast.net.
Kilka miesięcy później sam stałem się posiadaczem tego telefonu, a dzisiaj, mając za sobą pół roku jego użytkowania, chciałbym poukładać nieco te moje przemyślenia. Być może przydadzą się one świeżo upieczonym użytkownikom iPhone?a.
Kilka słów przypomnienia
Zanim postawimy pierwsze kroki z iPhone?em, warto przypomnieć, że jest to pierwszy seryjnie produkowany telefon komórkowy całkowicie dostępny dla osób niewidomych, bez konieczności instalowania specjalistycznych aplikacji udźwiękawiających. Firma Apple rozpoczęła jego sprzedaż w czerwcu 2009 roku. Na polski rynek trafił dość szybko, bo już pod koniec następnego miesiąca. Dziś w sklepach możemy kupić jego następcę, iPhone?a 4, a także oparty na tym samym co oba telefony mobilnym systemie, tablet iPad. Są także iPody Touch drugiej i trzeciej generacji – odtwarzacze multimedialne różniące się od iPhone?a głównie tym, że nie posiadają funkcji telefonu. Wszystkie urządzenia obsługuje się jedynie przy pomocy dotyku.
Przyzwyczajenia ułatwiają i utrudniają
Kto miał okazję używać wcześniej któregoś z telefonów wyposażonych w program udźwiękawiający, z pewnością przyzna mi rację: najważniejsze to przyzwyczaić się do klawiszologii i złapać ?filozofię? poruszania się po menu telefonu. Potem już jakoś idzie.
A skoro już nabrało się wprawy i symbianowe czy windows-mobile?owe menu nie ma przed nami tajemnic, przesiadka na telefon, którego się tylko dotyka, może być lekko niekomfortowa. Piszę to jakby na wyrost, z myślą o osobach, dla których fizyczna klawiatura jest istotnym czynnikiem oceny przydatności telefonu. Mnie samemu dość spontanicznie przyszło zamienić klawisze na gładką powierzchnię ekranu iPhone?a i nie miałem problemów z nowym sposobem interakcji z telefonem. Tym bardziej, że wiele spośród jego funkcji odnajduje się w nim znacznie łatwiej niż w symbianowych telefonach, jakich wcześniej używałem. Poza tym VoiceOver, czyli program udźwiękawiający iPhone?a, jest częścią jego systemu operacyjnego, nie ma więc problemu z dostępnością oprogramowania instalowanego fabrycznie w applowym telefonie. Jeśli pozostają małe niedociągnięcia (w systemie poniżej wersji 4.0 nie można było np. dostać się do etykiety rodzaju telefonu w książce adresowej), to kolejne wersje systemu przynoszą zazwyczaj poprawki tych błędów. I, co ważne, przynoszą je za darmo!
Start i pierwsze kroki
Zanim poznamy podstawowe funkcje telefonu, warto poświęcić chwilę na zorientowanie się w sposobie uzyskiwania informacji i przemieszczania się po zawartości ekranu.
Po pierwsze musimy uruchomić VoiceOver. Jeśli chcemy zrobić to sami, powinniśmy podłączyć iPhone?a do naszego komputera (nie ważne – Maka czy Peceta) z zainstalowanym programem iTunes. Jeśli nasz telefon dysponuje najnowszym systemem (4.2), iTunes nie może być starszy niż wersja 10.1.
Po podłączeniu nowego telefonu ze świeżo zainstalowaną kartą SIM do komputera, najprawdopodobniej uruchomi się proces aktywacji telefonu, który umożliwi korzystanie z pełni usług oferowanych przez operatora. W moim wypadku aktywacja nie wymagała żadnej interwencji użytkownika. Kolejnym krokiem jest ustanowienie identyfikatora, tzw. ?Apple ID?. Można to zrobić teraz, albo w dowolnie wybranym momencie. Identyfikator przyda się m.in. podczas robienia zakupów w AppStore.
Teraz udźwiękowienie telefonu. W tabelce zawierającej informacje o naszym iPhonie jako Pierwsza kontrolka znajduje się ?Podsumowanie?. Uaktywniamy ją i przemieszczamy się do jej treści. Ostatni przycisk nosi nazwę ?Konfiguruj uniwersalny dostęp?. Klikamy na niego i w zakładce ?Widzenie? zaznaczamy ?VoiceOver? oraz ?Odczytuj tekst automatyczny?. I to wszystko. Nasz telefon jest już udźwiękowiony.
Jeśli nie mamy pod ręką komputera, ale za to jest z nami ktoś, kto widzi lepiej niż my, operacja uruchomienia VoiceOvera również nie nastręcza trudności i wygląda następująco: stukamy w ikonę ?Ustawienia? na ekranie telefonu. Potem wybieramy ?Ogólne? i dalej ?Dostępność ? VoiceOver?. Następnie stukamy przycisk włączania VoiceOvera i telefon zaczyna mówić.
Informacje o podstawowych gestach VoiceOvera znajdziemy przemieszczając się w prawo krótkimi muśnięciami ekranu ? (gest ?przewijanie w prawo?).
Na wszelki wypadek w tym miejscu wyjaśnię kilka podstawowych gestów. Po pierwsze, przewijanie jednym palcem w prawo lub w lewo pozwala nam przemieszczać się kolejno od ikony do ikony, dzięki czemu, oglądając zawartość wyświetlacza naszego telefonu, niczego nie przegapimy. Przewijanie jednym palcem w pionie zostanie omówione w dalszej części tego tekstu.
Skoro już odnaleźliśmy interesujący nas program, dwukrotnie stukamy w jego ikonę jednym palcem, bądź też, trzymając jeden palec na interesującej nas ikonie, drugim stukamy gdziekolwiek na ekranie.
Przewijanie trzema palcami w poziomie pozwala przeglądać dokument strona po stronie – jak książkę. Przewijając w górę lub w dół czterema palcami, przemieszczamy się do pierwszej lub ostatniej strony. Istnieje także możliwość przewijania z góry w dół i na odwrót. Ułatwia to zdecydowanie przeglądanie stron internetowych.
Aby odebrać/zakończyć połączenie telefoniczne lub uruchomić iPoda – zależnie od ekranu, na jakim się znajdujemy, należy stuknąć dwukrotnie dwoma palcami. Stuknięcie dwa razy trzema palcami wyłącza mowę, a trzykrotne – uruchomi kurtynę, czyli wyłączy wyświetlacz.
Oczywiście to nie wszystko, co należy wiedzieć o posługiwaniu się iPhone?em, dlatego polecam lekturę instrukcji użytkownika.
Skoro poćwiczyliśmy już nieco poruszanie się po wyświetlaczu naszego telefonu, możemy znaleźć i dwa razy stuknąć przycisk ?Wróć? i, przewijając ekran w prawo, uaktywnić opcje ?Czytaj tekst automatyczny? i ustawienia funkcji ?Trzy wciśnięcia klawisza Początek?.
Funkcja wywoływana trzema wciśnięciami klawisza ?Początek? (umiejscowiona po środku, u dołu ekranu) może odpowiadać za rozmaite działania telefonu. Mamy do wyboru: ?Wyłącz?, ?Przełącz VoiceOver?, ?Przełącz białe na czarne? i ?Zapyt? (zapytaj, co zrobić). Dla osoby nieposługującej się wzrokiem najbardziej przydatna okaże się pewnie możliwość włączenia i wyłączenia VoiceOvera przy pomocy trzech naciśnięć klawisza ?Początek?.
Telefon
Do podstawowych aplikacji iPhone?a należy oczywiście telefon. U mnie aplikacja (ikona do jej uruchamiania) znajduje się w lewym dolnym rogu ekranu. Od razu powiem, że nie musimy się nią posługiwać. Aby zatelefonować, wystarczy wpisać początek nazwiska do wyszukiwarki, która już od kilku wersji systemu działa z VoiceOverem poprawnie (w moim tekście sprzed roku sygnalizowałem jeszcze problemy w tej materii). Możemy też wypowiedzieć komendę ?zadzwoń?, a po niej podać żądane nazwisko. Funkcja ta nazywa się ?Voice Control? i uruchamia się ją dłuższym przytrzymaniem klawisza ?Początek?. Telefon może nas zapytać, o który z numerów naszego rozmówcy chodzi i wtedy odpowiadamy: ?dom?, ?praca? lub ?komórka?. Możemy także, korzystając również z funkcji ?Voice Control?, podać numer, pod który zamierzamy zatelefonować (tym razem bez komendy ?zadzwoń?). W obu wypadkach telefon przed wybraniem numeru powtórzy – bądź to nazwisko, bądź podany numer telefonu i jeśli okaże się, że się z iPhone?em nie zrozumieliśmy, mamy możliwość zatrzymać wybieranie numeru, naciskając klawisz ?Początek? lub wypowiadając komendę ?źle? lub ?nie?. Wybieranie przy pomocy wyszukiwarki lub z zakładki ?Kontakty? w aplikacji do telefonowania, a także z aplikacji ?Kontakty? bezpośrednio na pulpicie telefonu, odbywa się przy pomocy wirtualnej klawiatury.
Wirtualna klawiatura
Wirtualna klawiatura, wspomagana przez VoiceOver, pozwala wpisywać tekst bez konieczności podłączania dodatkowej klawiatury. Dopóki nie oderwiemy palca od powierzchni ekranu, telefon będzie jedynie informował nas o tym, jakiego znaku dotykamy. Podnosząc palec, usłyszymy ponownie znak, tym razem wypowiedziany nieco wyższym tonem dla potwierdzenia, że znak został wprowadzony. Jest i inny sposób pisania. Pożądany znak należy stuknąć dwukrotnie albo, dotykając go jednym palcem, drugim stuknąć gdziekolwiek na powierzchni wyświetlacza (oderwanie palca od ekranu nie skutkuje wtedy wprowadzeniem znaku).
W ten sam sposób piszemy wiadomości SMS i e-mail.
Od pewnego czasu osoby niechętnie korzystające z wirtualnej klawiatury nie są już skazane na żmudne poszukiwanie literek na ekranie. Dzięki klawiaturze BlueTooth możemy zarówno pisać, jak i nawigować po naszym telefonie przy pomocy VoiceOvera.
Obsługa alfabetu brajla
Przez ostatni rok iPhone wzbogacił się również o obsługę bezprzewodowych linijek brajlowskich, o czym szerzej napiszę w osobnym tekście. Jeśli linijka posiada klawiaturę, wpisywanie tekstu i nawigowanie pośród aplikacji telefonu może odbywać się również za jej pośrednictwem.
Przeglądarka WWW
Wracając do podstawowych aplikacji iPhone?a, należy poświęcić kilka chwil przeglądarce Safari, dzięki której nawigowanie w Internecie i odczytywanie zawartości stron WWW jest w iPhonie równie łatwe i prawie tak samo szybkie, jak na komputerach Mac. Możemy przemieszczać się, do kolejnego nagłówka, linku (odwiedzonego wcześniej lub nie). do najbliższego narzędzia formularza lub pola tekstowego itd… Służy do tego tzw. ?pokrętło?.
Pośród zakładek obecnych w przeglądarce znajdziemy m.in. odnośnik do instrukcji obsługi iPhone?a. Zakładki te synchronizują się zresztą z komputerem dzięki programowi iTunes. Szerzej o nim, a także o samej synchronizacji, pisałem w pierwszym moim tekście poświęconym telefonowi iPhone 3GS.
Pokrętło
Pokrętło to funkcja uruchamiana ruchem dwóch palców, wodzonych po ekranie, tak by jeden kierował się w górę, a drugi w dół. Dzięki niej, innemu gestowi VoiceOvera, a mianowicie przewijaniu jednym palcem z góry w dół, przyporządkujemy różne polecenia: poruszaj się znakami, wyrazami, wierszami, do najbliższego nagłówka, linku itd? Jednym z elementów obsługiwanych w ten sposób jest polecenie ?Edycja?. Przewijając jednym palcem w dół lub w górę, wybieram spośród typowych poleceń edycyjnych: ?zastąp?, ?zaznacz wszystko?, ?zaznacz?, ?kopiuj? i ?wklej?. Zestaw tych funkcji zależy od kontekstu, czyli m.in. od tego, czy zaznaczono już jakiś fragment tekstu, , czy też nie. Ostatnio do narzędzi wybieranych przez pokrętło dodano zmianę języka VoiceOvera i regulację jego szybkości.
iPhone posiada w pełni funkcjonalnego klienta poczty elektronicznej. Od OS wersji 4.0 aplikacja posiada zbiorczą skrzynkę odbiorczą, dzięki czemu możemy przeglądać na raz wiadomości przychodzące ze wszystkich naszych skrzynek pocztowych. Klient obsługuje protokoły POP i IMAP. Serwery wspierające funkcje ?Push?, mogą wysyłać powiadomienia o nadchodzącej poczcie w czasie rzeczywistym, inne są obsługiwane przez klienta ręcznie bądź automatycznie w zadanych odstępach czasu.
iPod
iPhone to również w pełni funkcjonalny iPod, który od systemu w wersji 4.0 został wzbogacony o możliwość tworzenia własnych playlist. Biorąc pod uwagę, że słuchawki iPhone?a nie powalają jakością dźwięku, nie do przecenienia wydaje się obecność wśród różnych ustawień iPoda korektora dźwięku. Odtwarzanie muzyki możemy uruchomić również nie znajdując się bezpośrednio w aplikacji, a nawet przy pomocy pilota słuchawek.
iBooks
Ten darmowy program do czytania książek, który można ściągnąć z App Store, czyta pliki w formacie EPUB i PDF. Stanowi on dużą konkurencję dla specjalizowanych czytników książek, produkowanych na potrzeby osób niewidomych, tym bardziej, że dzięki niemu zyskujemy dostęp do publikacji w ponad dwudziestu językach dostępnych w iPhonie. Nasz telefon możemy ?dozbroić? również w bezpłatny program do czytania książek w standardzie DAISY.
Słuchawki
Prócz tego, co oferują każde słuchawki, pełnią rolę zestawu słuchawkowego, działającego tak, jak w większości telefonów komórkowych. Do odbierania i kończenia połączeń możemy używać znajdującego się na przewodzie słuchawek pilota. Za jego pośrednictwem uruchomimy także funkcję ?Voice Control?, zarówno kiedy chcemy telefonować, jak i wówczas, gdy wypowiadamy polecenie głosowe dla iPoda. Bo iPodowi możemy wydawać polecenia odtwarzania konkretnych utworów, albumów, możemy zlecać odtwarzanie twórczości określonych wykonawców lub pytać o muzykę, której właśnie słuchamy i akurat nie rozpoznajemy.
Dodatkowe przyjemności
Wiem, wiem, nie opisałem wszystkich aplikacji dostępnych w iPhonie. Ale przecież nie o to chodzi, prawda? Chodzi raczej o to, aby każdy, komu wpadnie w ręce taki telefon, albo kto odważy się go nabyć, mógł po lekturze niniejszego tekstu przynajmniej z grubsza zorientować się, czym to się je. Jest to raczej wstęp do instrukcji użytkownika niż jej substytut.
Poza opisanymi i nieopisanymi aplikacjami, iPhone może nas przyjemnie zaskoczyć np. testerem kolorów, o którym można przeczytać pod adresem http://dostepny.net/2010/niewidomy-kontra-iphone/, a także dostępem do. Skype?a, Twittera, Facebooka, GaduGadu i innych serwisów społecznościowych.
Wraz z klawiaturą BlueTooth lub brajlowską linijką wyposażoną w klawiaturę iPhone staje się realną konkurencją dla znacznie droższych, wyspecjalizowanych urządzeń, produkowanych z myślą o niewidomych. Warto wypróbować!
Robert Hetzyg
