Artykuł: Obsługa dotykowego Symbiana przy użyciu komórkowych screenreaderów. Refleksje użytkownia Nokii N8

Jakiś czas temu na łamach Portalu Tyfloświat ukazał się artykuł Aliny Słowik, w którym autorka dzieliła się z czytelnikami pierwszymi wrażeniami z obcowania z Nokią N8 i pracą z ekranem dotykowym przy pomocy programów udźwiękawiających. Od tego czasu ukazały się nowe wersje Mobile Speaka oraz Talksa, poprawiające w znacznym stopniu komfort pracy z nowymi symbianowymi telefonami, czy jednak na tyle, że praca ta jest w pełni zadowalająca? Odajmy głos Kamilowi Midzio, który od kilku miesięcy używa Nokii N8, na co dzień korzysta z udźwiękowienia i jest osobą z niewielkimi resztkami wzroku.

Nokia N8 to jeden z bardziej zaawansowanych smartphone?ów fińskiego producenta. Jest to telefon multimedialny o bardzo dobrych parametrach sprzętowych. Dokładnie został omówiony w poprzednim artykule, zamieszczonym na łamach ?Tyfloświata?, autorstwa Pani Aliny Słowik, a więcej na temat sposobu obsługi tego aparatu przy pomocy dwóch dominujących screenreaderów można usłyszeć w podcaście Rafała Kiwaka ?Nokia N8, Talks i Mobile Speak?, dostępnym na stronie Tyflopodcastu.

Ja tylko nadmienię, iż telefon wyposażony jest w świetny aparat fotograficzny (12mpix), kamerę z możliwością tworzenia nagrań HD, dość dobry dyktafon, złącze HDMI, umożliwiające podpięcie go do telewizora oraz wejście USB do podłączenia np. klawiatury zewnętrznej czy pendrive?a.

Miłą niespodzianką jest także wbudowana pamięć o pojemności 16 GB oraz możliwość dołożenia karty pamięci MicroSD o pojemności do 32GB.

Ponieważ od artykułu Pani Aliny minęło już trochę czasu, a przede wszystkim na skutek znaczących zmian, jakim uległ program Mobile Speak od wersji omawianej we wspomnianej publikacji, postanowiłem uzupełnić podane przez szanowną przedmówczynię informacje.

Używam Nokii N8 z Symbianem Anna na pokładzie, a do tego:

Talksa 5.22.3 z najnowszą wersją VCM Agata i VCM English UK Daniel,

Mobile Speaka 5.7 z głosami Jan, Loquendo Krzysztof i Acapella Ania i Graham.

Jest to telefon niemalże w pełni dotykowy. Piszę niemalże, gdyż z fizycznych klawiszy posiada on: migawkę aparatu, przycisk menu, klawisze regulacji głośności i przełącznik blokady klawiatury.

Jak sobie z takim aparatem radzą nasze czytniki ekranu? A dosyć dobrze. Wręcz wyśmienicie. Są oczywiście aplikacje czy miejsca w telefonie udźwiękawiane gorzej przez jeden czy drugi program, ale ogólnie dostępność uznałbym za wystarczającą.

Każdy z wymienionych w tytule artykułu screenreaderów ma nieco inną specyfikę pracy z telefonem, po postaram się przybliżyć poniżej.

Współpraca z telefonem

Talks oferuje nam dwie metody nawigacji po aparacie:

Po pierwsze, przejmuje funkcje klawiszy głośności symulując strzałki góra/dół.

I tak:

?Głośniej? ? strzałka w górę.

?Długo głośniej? ? przełącza między: strzałkami pionowymi; listą przycisków, strzałkami poziomymi. Np. żeby bez nawigowania po ekranie nacisnąć klawisz F1, wystarczy przytrzymać ?Głośniej? i z listy przy pomocy klawiszy ?Głośniej?/?Ciszej? wybrać przycisk F1, zatwierdzając operację klawiszem ?Długo ciszej?.

?Ciszej? ? strzałka w dół.

?Długo ciszej? ? Enter (środkowy klawisz joysticka).

Po drugie, umożliwia nawigowanie bezpośrednio po ekranie dotykowym.

Gdy położymy palec na ekranie i przytrzymamy ok. sekundę, przejdziemy w tryb przeglądu. Teraz jeżdżąc palcem po ekranie, będziemy słyszeli elementy, które się pod nim znajdą. Wystarczy unieść na moment palec i puknąć w ekran w miejscu, w którym się znajdował, a element będący pod opuszkiem zostanie uaktywniony. Dodatkowo, gdy będziemy się zbliżać do jakiejś ikonki, aparat w specyficzny sposób zawibruje. Zjawisko to omówił Piotr Witek w swoim podcaście ?Talks w telefonach z ekranem dotykowym?.

Jako klawisz ?Talks? w Nokii N8 wykorzystywany jest przycisk ?Menu?, znajdujący się w lewym rogu urządzenia, pod ekranem dotykowym.

Mobile Speak do nawigacji po telefonie używa trybów dotykowych. Wyróżniamy więc:

Tryb klawiatury numerycznej(ekran podzielony jest na dużą klawiaturę telefoniczną) ? wyśmienity do pisania SMS-ów czy wpisywania numerów telefonów.

Tryb joysticka (ekran podzielony jest na dziewięć wirtualnych klawiszy: środkowy klawisz to Enter, a cztery umieszczone wokół niego odpowiadają klawiszom ?W górę?, ?W dół?, ?W lewo? i ?W prawo?. Dolny lewy klawisz to lewy klawisz funkcyjny, dolny prawy to prawy klawisz funkcyjny, górny prawy klawisz to klawisz ?Usuń?, a górny lewy nie jest przypisany. Dla własnej wygody najlepiej rozpoczynać nawigację od środka ekranu, gdyż często telefony nie posiadają sensorów dotykowych na krawędziach TouchScreena.

Tryb kursora przeglądu (odpowiednik trybu dostępnego w Talksie), w którym, przesuwając palcem po ekranie dotykowym, odczytamy wszystko, co znajduje się pod opuszkiem . Dwukrotne stuknięcie spowoduje wybranie ostatniego ogłoszonego elementu. W trybie kursora przeglądu ogłaszane są również suwaki. Najczęściej znajdują się po prawej stronie ekranu na listach, które są dłuższe niż sam ekran. Stuknięcie dwa razy, po usłyszeniu słowa “suwak”, zasymuluje stuknięcie na suwak w miejscu, gdzie ostatnio znajdował się palec.

Tryb rysika (umożliwia osobom widzącym bezkolizyjną pomoc w obsłudze aparatu, MS nie przeszkadza w pracy).

Tryb kwadrantów (ekran podzielony jest na cztery kwadraty (od lewego górnego 1., 2., prawy dolny 3., lewy dolny 4.)Wyróżniamy w nim trzy grupy opcji o nazwach: ?Mowa?, ?Idź do? i ?Ustawienia?. Jak nazwa wskazuje układ poleceń o nazwie ?Mowa? zawiera komendy, które powodują ogłaszanie przez Mobile Speak informacji (data i czas, stan urządzenia, powtórzenie ostatnio wypowiedzianego tekstu) oraz polecenia do czytania. Układ ?Idź do? pozwala na uruchamianie aplikacji, wciskanie klawiszy funkcyjnych, przechodzenie do poprzedniej lub następnej kontrolki, uruchamianie narzędzi takich jak klawiatura dotykowa lub przełączanie aplikacji i inne.

Układ ?Ustawienia? pozwala na konfigurację Mobile Speak?a: wyciszanie, tempo mowy, głośność, echo klawiatury etc.

Aby przełączać się między trybami należy nacisnąć przycisk ?Polecenie? (migawka aparatu) i klawisze ?Ciszej?/?Głośniej?. Osobiście korzystam z pierwszych czterech trybów, kwadrantów nie udało mi się jeszcze opanować.

Dodatkowo, aby obsługę telefonu uczynić jeszcze prostszą, Mobile Speak oferuje szereg gestów, które wykonujemy, przesuwając palec po ekranie. A oto one:

Przeciągnij w górę ? przenieś kursor w górę.

Przeciągnij w dół ? przenieś kursor w dół.

Przeciągnij w lewo ? przenieś kursor w lewo.

Przeciągnij w prawo ? przenieś kursor w prawo.

Przeciągnij w dół i z powrotem ? Enter/wciśnięty joystick.

Przeciągnij w górę i z powrotem ? Skasuj/Backspace.

Przeciągnij w lewo i z powrotem ? lewy klawisz funkcyjny.

Przeciągnij w prawo i z powrotem ? prawy klawisz funkcyjny.

Przeciągnij w dół i w lewo ? przycisk ?Wyślij?.

Przeciągnij w dół i w prawo? przycisk ?Rozłącz?.

Przeciągnij w lewo i w dół ? kliknij w lewym dolnym rogu ekranu.

Przeciągnij w prawo i w dół ? kliknij w prawym dolnym rogu ekranu.

Przeciągnij w lewo i w górę ? kliknij w lewym górnym rogu ekranu (ten gest skieruje nas bezpośrednio do zegara, gdy będziemy w ekranie głównym Nokii N8, czy do paska adresu przeglądarki internetowej).

Przeciągnij w prawo i w górę ? kliknij w prawym górnym rogu ekranu.

Przeciągnij w górę i w lewo ? kliknij na środku na dole ekranu.

Przeciągnij w górę i w prawo ? klawisz Enter na klawiaturze QWERTY.

Do szybkiego przewijania menu służy komenda ?W dół? i przytrzymanie. Przewija ona zawartość menu niemieszczącą się na ekranie telefonu.

Mobile Speak oferuje także tryb czytania, umożliwiający komfortowe przeglądanie długich tekstów. Między trybami ?Domyślnym? a ?Czytania? przełącza nas klawisz ?5? na wirtualnej klawiaturze. Tryb umożliwia czytanie wyrazami, zdaniami, akapitami i wiele innych.

Po więcej informacji odsyłam do podręcznika użytkownika wersji 5.60, do którego link znajduje się na końcu artykułu.

Po tym przydługawym wstępie przejdźmy zatem do opisu samego aparatu.

Ekran główny

W Nokii N8 posiada on trzy strony, między którymi przemieszczamy się w Mobile Speaku strzałką w prawo, a w Talksie, w trybie przeglądu przesuwamy palec po ekranie w prawo lub w lewo.

Każdą ze stron możemy dowolnie dostosować do swoich potrzeb. Składają się one: pierwsza z pięciu, a druga i trzecia z sześciu elementów. Istnieje możliwość dodania pasków skrótów do naszych ulubionych aplikacji, zamiast fabrycznie zdefiniowanych pozycji, co daje łącznie?. 68 ikon.

Najmniej edytowalna jest pierwsza, domyślna strona ekranu Nokii N8. A oto jej wygląd w domyślnej konfiguracji telefonu, oferowanej przez T ?Mobile UK:

Lewy górny róg ekranu ? zegar (tu możemy ustawić budzik).

Prawy górny róg ekranu ? nazwa aktywnego profilu, a tuż pod nią data.

Poniżej, na środku ? organizer czyli informacje, jakie zaplanowane zadania, przypomnienia i rocznice czekają nas w zbliżającym się tygodniu.

Cztery ikonki szybkiego wybierania, do których przypisać można cztery numery telefonów, które umieścimy na ekranie głównym (opcja ta nie działa z gadaczami).

Poniżej, przynajmniej w przypadku mojego egzemplarza, znajdują się ikonki umożliwiające nam dostęp do portali społecznościowych (opcja ta również nie jest obsługiwana przez screenreadera).

Tuż pod ikonami kierującymi do portali społecznościonych znajduje się skrzynka e-mail.

Na samym dole ? nad przyciskami F1, F2 i środek, mamy cztery ikonki. Licząc od prawej są to: ?Internet?, ?Szukaj?, ?Mapy? i ?Kontakty?.

Przy pomocy opcji ?Konfiguruj ekran główny? można dowolnie zarządzać omówionymi wyżej elementami. Zamiast np. ?E-mail?, ?Portale społecznościowe? i ?Ulubione?/?Szybkie wybieranie?, możemy dodać kolejne paski skrótów do najczęściej używanych aplikacji. Każdy pasek można edytować, klikając na nim w trybie konfigurowania ekranu głównego.

Jeśli zamiast wymienionych wyżej elementów wstawimy paski skrótów do naszych ulubionych aplikacji, otrzymamy dwadzieścia ikonek na pierwszej stronie i po dwadzieścia cztery na następnych, co upodobni ekran do pulpitu komputera.

Talks a ekran główny

Aby nawigować po ekranie głównym, najwygodniej skorzystać jest z opcji klawiszy regulacji głośności. Po elementach typu ?Organizer?, ?E-mail?, ?Portale społecznościowe?, pierwsza ikonka paska skrótów, przemieszczany się strzałkami góra/dół (?Głośniej?/?Ciszej?).

Aby wejść w pasek skrótów musimy przełączyć się na tryb strzałek poziomych (dwa razy ?Długo głośniej?). Następnie, by wybrać dowolną ikonkę, klikamy na niej długo, wciskając przycisk ?Ciszej?. Aby uaktywnić dowolny element w trybie przeglądania, będąc na nim, pukamy palcem w ekran.

Żeby zdefiniować wygląd ekranu głównego, musimy w ?Menu dostępnym?, pod klawiszem F1 odszukać opcję ?Dostosuj ekran główny? (Edit homescreeen).

Niestety Talks nie przeczyta nam elementów pustych, umożliwiających dodanie np. nowego paska skrótów. Możemy się jednak zorientować, gdzie one są, bo Talks po wciśnięciu ?Ciszej? milczy, natomiast gdy przemieszczamy się na dostępnych elementach czyta płynnie. Po wybraniu interesującego nas obiektu, naciskamy ?Długo ciszej?, by otworzyć menu z opcjami:

?Ustawienia? (tu możemy zarządzać np. tym jakie ikonki mają być w pasku, tu możemy zastąpić skrót ?Mapy? tym, który uruchomi Loadstone?a).

?Usuń? ? opcja ta usuwa element, pozostawiając puste miejsce do wykorzystania.

Zmiany akceptujemy klawiszem F2.

UWAGA! Elementy ?Zegar?, ?Data?, ?Aktywny profil? w Talksie dostępne są jedynie w trybie przeglądania. To samo tyczy się ustawienia godziny budzika w zegarze i godziny alarmu w kalendarzu. Nie da się przy pomocy klawisza ?Długo ciszej? uaktywnić tego pola.

Mobile Speak a ekran główny

Na ekranie głównym najbardziej przydaje się joystick. Dzięki niemu możemy dużo szybciej niż w Talksie nawigować pomiędzy elementami. Wystarczy bowiem, będąc na ikonce ?Kontakty? wcisnąć strzałkę w prawo, aby przejść na ikonkę ?Mapy? itd.

Również w trybie konfiguracji ekranu głównego Mobile Speak sprawuje się lepiej, bo w miejscach pustych czyta ?Z:\resource\skins\101F84B9\series60skin?, co umożliwia nam naciśnięcie Entera i dodanie (właściwie bezwzrokowo) pożądanego elementu.

Wybieranie numeru telefonu

Do wprowadzenia numeru telefonicznego Talks wykorzystuje standardową wirtualną klawiaturę Nokii. Znajduje się ona w 1/3 dolnej części ekranu i składa się z dwunastu domyślnych przycisków klawiatury telefonicznej (1,2,3,4,5,6,7,8,9,*,0,#). Trzech dodatkowych klawiszy, umieszczonych po prawej stronie (licząc od góry): ?Kasuj?, ?Ostatnie połączenia?, ?Kontakty?) oraz klawiszy F1 (?Opcje?) i F2 (?Wyjście?).

Najłatwiej jest przesuwać palcem po klawiaturze i gdy usłyszymy interesującą nas cyfrę, oderwać palec i raz stuknąć w ekran. Stan wpisywanego tekstu sprawdzamy przy pomocy komendy Talks ?Głośniej?.

Po wpisaniu pożądanego numeru telefonu naciskamy Talks i krótko ?Wyłącznik?, aby rozpocząć połączenie.

Komenda Talks i ?długo Wyłącznik? zakończy je, musimy jednak pamiętać, że zadziała ona dopiero po puszczeniu ?Wyłącznika?.

UWAGA! Dosyć często się zdarza, że klawisz Talks nie zaskoczy przy komendzie odrzucania połączenia, wtedy, przy długim naciśnięciu ?Wyłącznika?, telefon niestety się wyłączy.

Wadą proponowanego przez Talks rozwiązania jest też to, iż wirtualna klawiatura Nokii jest dosyć mała i trudno trafić w klawisze bez skupienia się na tej czynności.

Jeśli nie wpiszemy żadnego numeru telefonu, kombinacja klawiszy Talks i krótko ?Wyłącznik? przełączy nas do menu ostatnich połączeń. Po zakładkach przemieszczamy się przy pomocy ?Długo głośniej? (2 razy), a po pojawieniu się listy zakładek klawiszami ?Ciszej? i ?Głośniej?.

W przypadku Mobile Speaka wpisywanie numerów telefonów jest bardziej wygodne. Różnica polega na tym, że Mobile Speak oferuje własny tryb klawiatury. W nim, cały ekran ? a nie jak w Talks 1/3 dolna jego część ? podzielony jest na numeryczną klawiaturę telefonu. Do rozpoczęcia połączenia służy gest ?dół w lewo?, a do odrzucenia g ? ?dół w prawo?.

Wiadomości SMS

Tutaj sytuacja jest dosyć podobna, jak w przypadku rozmowy telefonicznej. Dużo łatwiej pisać przy pomocy Mobile Speaka, gdyż dysponujemy wygodniejszą klawiaturą oraz gestem ?w górę? i ?z powrotem?, kasującym poprzedni znak.

Talks tu również oferuje nam nokiową klawiaturę z obecnym na niej klawiszem kasowania. Można się do tego przyzwyczaić i pisać w miarę szybko, zwłaszcza gdy używamy słownika T-9.

Choć i tak podejrzewam, że użytkownik Mobile Speak zrobi to szybciej.

Z odczytywaniem wiadomości SMS oba programy radzą sobie dobrze. Należy jednak pamiętać, aby na początku korzystania z telefonu przestawić w opcjach wiadomości widok ich wyświetlania z ?Konwersacja? na ?Skrzynka odbiorcza?. Widok konwersacji nie jest przez żaden ze screenreaderów obsługiwany.

Do wysłania SMS-a w Mobile Speak służy znany nam już gest ?w dół i w lewo?, w Talksie musimy albo wejść do menu opcji i tam wybrać ?Wyślij?, bądź też przesunąć palec po ekranie do przycisku ?Wyślij?, znajdującego się tuż nad klawiszem F1.

Klawiatura telefoniczna

W Mobile Speaku nie różni się ona niczym od tej oferowanej w trybie klawiatury. Rozłożona jest na całym ekranie, posiada wygodny gest do kasowania, omówiony powyżej.

Wpisywanie tekstu w polach tekstowych przy pomocy trybu klawiatury jest szybkie, proste i przyjemne. Wystarczy, będąc na polu tekstowym, przełączyć się na tryb klawiatury i już możemy wpisywać tekst, korzystając z wirtualnej klawiatury telefonicznej.

W talksie sprawa wygląda inaczej. Musimy najpierw nacisnąć ?Długo ciszej?, aby w trybie pola tekstowego uruchomić nokiową wirtualną klawiaturę.

Różni się ona nieco od tej, jaką aparat wyświetla do wpisywania numeru telefonu. Nie posiada rzędu przycisków po prawej stronie za cyframi, zamiast tego wyposażona jest w dodatkowe klawisze u dołu ekranu.

Licząc od lewej są to: ?Zamknij? ? zamykający panel klawiatury; strzałka w lewo; ?Edycja? (i tu otwiera się podmenu z następującymi opcjami: ?Wstaw symbol? ? otwiera tablicę dostępnych symboli; ?Przewidywanie tekstu? (opcja reguluje, czy ma być ono włączone czy nie); ?Język pisanego tekstu?; ?QWERTY? ? uruchamia klawiaturę miniQWERTY; ?Cyfry? ? uruchamia klawiaturę z samymi cyframi. Kolejnym klawiszem jest strzałka w prawo, a ostatnim od lewej ? kasowanie.

Przy pomocy strzałek lewo/prawo możemy edytować tekst, jeśli nie chcemy przełączać Talksa na strzałki poziome, co czasem bywa przydatne.

Po wpisaniu tekstu, musimy nacisnąć (niestety palcem na ekranie) przycisk ?Zamknij?).

Klawiatura QWERTY

Każdy z screenreaderów wyposażony jest w nieco odmienny mechanizm obsługi tej klawiatury.

Talks wpisuje znak po stuknięciu w klawisz, a Mobile Speak po jego zwolnieniu.

W praktyce wygląda to tak, że jeżdżąc palcem po klawiaturze QWERTY z Talksem, musimy unieść palec i puknąć w żądany klawisz, w Mobile Speaku wystarczy jedynie unieść opuszek palca. Co kto woli, to już kwestia gustu.

Różnią się także same klawiatury. Talks oferuje nokiową klawiaturę QWERTY bez rzędu cyfr (jest on osiągalny dzięki klawiszowi zmieniającemu układ klawiatury), Mobile Speak jest w ten dodatkowy rząd wyposażony, nie posiada natomiast klawisza Shift, występującego w klawiaturce Nokii.

Mobile Speak a klawiatura QWERTY

Aby aktywować wirtualną klawiaturę, wchodzimy do trybu kwadrantów, następnie stukamy ?1?, stukamy ?4?i przytrzymujemy. W tej metodzie wprowadzania istnieje pięć typów klawiatury: małe litery, duże litery, symbole, liczby i klawiatura telefonu. Typ klawiatury można zmienić za pomocą dwukrotnego stuknięcia w trybie kwadrantu klawisza ?2? lub ?3?.

Można też wybrać język wprowadzania, stukając dwa razy w ?1? lub ?4?. Program oferuje naprawdę sporą liczbę języków do wyboru.

Aby skasować znak, wystarczy kliknąć kwadrantową dwójkę, by zaś nacisnąć Enter ?trójkę.

A oto dostępne przy obsłudze wirtualnej klawiatury QWERTY polecenia:

Przeciągnij w lewo ? Poprzedni znak.

Przeciągnij w prawo ? Następny znak.

Przeciągnij w górę ? Poprzednia linia.

Przeciągnij w dół ? Następna linia.

Stuknij ?2? ?Symuluj klawisz ?Wstecz?.

Stuknij ?3? ? Symuluj klawisz ?Powróć?.

Stuknij dwa razy ?3*? ? Ustaw następny układ klawiatury.

Stuknij dwa razy ?2*? ? Ustaw poprzedni układ klawiatury.

Stuknij dwa razy ?4*? ? Ustaw następny język, jeśli zainstalowany jest więcej niż jeden język.

Stuknij dwa razy ?1*? ?Ustaw poprzedni język, jeśli zainstalowany jest więcej niż jeden język.

Stuknij trzy razy ?Wyjdź z wirtualnej klawiatury.

Talks a klawiatura QWERTY

Jak już nadmieniłem, Talks oferuje nam dostęp do nokiowej klawiatury QWERTY i miniQWERTY.

Klawiaturę QWERTY możemy łatwo otworzyć: będąc w polu do wpisania tekstu, obracamy telefon do położenia poziomego.

Klawiatura przypomina tę, jaką posiadamy w komputerze.

Klawiatura MiniQWERTY

Jest ona dostępna po wyborze ?QWERTY? w ?Menu dostępnym? po wciśnięciu klawisza ?Edycja? na klawiaturze telefonicznej. Swoim wyglądem przypomina nieco omówioną wyżej z tym, że klawisze Spacja, Shift i Usuń umieszczone są w osobnym rzędzie, a Enter przeniesiony jest do rzędu ze strzałkami. Dla mnie najwygodniejszy jest właśnie ten układ klawiatury, choć gdy chcę coś wpisać bardzo szybko, korzystam jednak z telefonicznego.

Edycja wpisanego tekstu możliwa jest przy pomocy strzałek, które musimy jednak najpierw zlokalizować palcem.

Wpisywanie tekstu

Screenreadery oferują nam dwa podstawowe sposoby wpisywania tekstu: przy pomocy klawiatury telefonu i QWERTY. Pomijam w tym miejscu słownik T ?9, gdyż de facto bazuje on na klawiaturze telefonicznej.

Menu telefonu

Na początku zaleca się przestawienie widoku ?Menu? na listę (opcje ? F1, widok listy), co umożliwi wygodne przemieszczanie się po menu.

W zasadzie obydwa programy obsługują menu poprawnie. Przy czym Talks ma jedną niedogodność. Mianowicie gdy rozwiniemy jakieś podmenu opcji, przy pomocy tego screenreadera nie można po prostu go zwinąć i wrócić na główną listę opcji. Mnie przynajmniej ta sztuka się nie udała. Zawsze trzeba zamykać menu i otwierać je na nowo.

Mobile Speak, w trybie joysticka, menu obsługuje wręcz idealnie. Dodano tu także funkcję przytrzymania strzałki w dół, aby szybciej przewijać zawartość okna.

Zegar

Tu po raz kolejny górą jest MS. Przy ustawieniu alarmu, dzięki trybowi klawiatury, odbywa się to szybko i przyjemnie. W Talksie mamy po raz kolejny klawiaturę Nokii.

Niedogodnością jest (przynajmniej w wersji 5.22.3 i z symbianem Anna) to, że nie możemy skorzystać z ?Długo ciszej?, aby wyedytować pole alarmu.

Screenreadery a podstawowe aplikacje telefonu

W tej części artykułu postaram się omówić obsługę kilku podstawowych aplikacji, znajdujących się na pokładzie każdej komórki, dostosowanej do potrzeb osób z dysfunkcją wzroku, i przydających się w codziennym życiu.

Będą to:

Nokia Email,

Przeglądarka internetowa,

Loadstone ?GPS,

Ovi Mapy.

Nokia Email

Aplikacja przypomina tę zainstalowaną w Nokii E52. Występuje tutaj podział na foldery. Każdy dzień ma swój odrębny katalog z wiadomościami.

Niestety, Talks w wersji 5.22.3 nie czyta fokusa umieszczonego na liście wiadomości, a więc również struktura drzewka nie można odczytać. Jest to osiągalne dopiero w opublikowanej 29 lutego 2012 roku najnowszej wersji 5.30.2.

Dzięki poprawkom można również bezproblemowo czytać e ?maile. Aby odczytać maila przy pomocy Talksa musimy go otworzyć, a następnie wcisnąć komendę Talks ?Długo ciszej? raz, a czasem dwa razy. Nie zawsze bowiem wiadomość od razu się załaduje. Po wykonaniu tej operacji możemy już dowolnie nawigować po tekście, korzystając ze skrótów klawiszowych Talks, a także wchodzić w interakcję z linkami, czego MS nie oferuje. Uwaga! Dotyczy to Talksa w wersji 5.30.2, a nie omawianej w niniejszym artykule 5.22.3. Ponieważ pojawiła się ona w trakcie jego pisania uznałem za stosowne uaktualnić informacje, w miejscu, gdzie wprowadzone poprawki zmieniły współpracę z telefonem.

Mobile Speak radzi sobie z aplikacją dobrze. Czyta całe drzewko, a także bardzo sympatycznie nawiguje po wiadomości przy pomocy strzałek.

Przeglądarka internetowa

Obydwa programy obsługują ją bardzo dobrze. Używają do tego wirtualnej klawiatury ?nałożonej? na ekran.

MS oferuje nawigację przy pomocy strzałek (góra, dół, prawo, lewo), a także definicję zachowań klawiszy joysticka przez kombinacje wywołane z klawiatury numerycznej. Podczas wczytywania strony możemy dowiedzieć się o ilości pobranych i pozostałych do pobrania danych, naciskając joystick w górę. Po wczytaniu całej strony pojawia się streszczenie, które informuje o ramkach, nagłówkach, łączach i innych elementach na stronie. Po tym komunikacie możemy rozpocząć nawigację z użyciem wirtualnego kursora Mobile Speak.

Skróty wirtualnego kursora Mobile Speak:

Joystick w dół ? Przejdź do przodu o element na stronie internetowej.

Joystick w górę ? Przejdź do tyłu o element na stronie internetowej.

Joystick w prawo ? Przeskocz do przodu o element, zgodnie z aktualnym trybem skoków. Tryb Skoku można zmienić, wciskając klawisze 2 ?8 (patrz niżej). Domyślny tryb skoku po wczytaniu nowej strony to ?Przełączaj między łączami?.

Joystick w lewo ? Przeskocz do tyłu o element, zgodnie z aktualnym trybem skoków. Tryb Skoku można zmienić wciskając klawisze 2 ?8 (patrz niżej). Domyślny tryb skoku po wczytaniu nowej strony to ?Przełączaj między łączami?.

0 ? Przełącza pomiędzy początkiem i końcem strony.

Funkcje:

1 ? Przełącza tryb skoku pomiędzy elementami: ?Skocz o znak?, ?Skocz o słowo?, ?Skocz o zdanie?. Zapewnia to wygodny sposób przeglądania zawartości stron internetowych.

2 ? C przełącza ?Kontrolki?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Skocz do takiej samej kontrolki?, ?Skocz do innej kontrolki?, ?Skocz do graficznej kontrolki?.

3 ? F przełącza ?Formularze?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Przełączaj między polami edycyjnymi?, ?Przełączaj między przyciskami?, ?Przełączaj między polami wyboru i przyciskami opcji?, ?Przełączaj między polami kombi i listami?.

4 ? H przełącza ?Nagłówki?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Przełączaj między nagłówkami i ramkami?, ?Przełączaj między nagłówkami?, ?Przełączaj między ramkami?.

5 ? L przełącza ?Łącza?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Przełączaj między łączami?, ?Przełączaj między nie-łączami?, ?Przełączaj między łączami w stronie?.

6 ? M zmienia tryb ?Przesuwania? o określoną wartość procentową. Dostępne opcje to: 2%, 5% i 10%. Ogłaszane są również informacje o numerze bieżącego elementu strony, aby sygnalizować położenie na stronie.

7 ? P przełącza ?Akapity?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Przełączaj między akapitami i cytatami?, ?Przełączaj między akapitami?, ?Przełączaj między cytatami?.

8 ? T przełącza ?Tabele?. Przełącza tryb skoku pomiędzy: ?Przełączaj między tabelami i listami?, ?Przełączaj między listami?, ?Przełączaj między tabelami?.

9 ? ?Czytaj do końca strony? ? Odczytuje zawartość strony, rozpoczynając od bieżącego elementu. Naciśnięcie klawisza ?*? powoduje zatrzymanie czytania i umieszczenie wirtualnego kursor na ostatnim odczytanym elemencie.

Usuń ? Przechodzi wstecz po bieżącej stronie, korzystając z historii nawigacji. Udostępnia tym samym wygodny sposób śledzenia kroków nawigacji.

Klawisz Wyślij ? Otwiera okno wyszukiwania, w którym można wpisać szukany zwrot. Przyciski Joysticka w lewo/w prawo mogą być użyte do wyszukiwania kolejnych wystąpień zwrotu w dokumencie.

Enter ? Wykonuje akcję stosowną do typu kontrolki. Na przykład wciśnięty na linku, uaktywnia go. Jeżeli kursor jest umieszczony na polu tekstowym, otwiera edytor do wpisywania tekstu. Uwaga: wciśnięcie klawisza Enter na początku listy lub tabeli powoduje skok na koniec i odwrotnie.

Dla ułatwienia nauki skrótów, producent sygnalizuje nam pierwszą literką, znajdującą się na klawiszu, jakich opcji będzie dotyczył. I tak: ?Controls? ? klawisz 2, na którym literka ?C? się znajduje, P (klawisz 7), odpowiadający za paragrafy, ?T? (klawisz 8) ? tabele etc.

W Talks również mamy klawiaturę numeryczną, a także ? znane nam już z wcześniejszego opisu ? klawisze regulacji głośności. Przenoszą nas one po elementach strony takich jak linki, pola formularzy czy przyciski.

Skróty wirtualnej klawiatury Talks:

1 ? Gdy kursor jest na początku listy lub tabeli, przenosi na jej koniec i na odwrót. Gdy kursor jest w środku listy lub tabeli, klawisz przenosi do następnego elementu/komórki. Przeczytany tekst możemy powtórzyć przy pomocy klawisza ?*?.

2 ? przenosi do następnego pola formularza.

3 ? przenosi do następnej ramki.

4 ? przenosi do następnego nagłówka.

5 ? przenosi do następnego linku.

6 ? przenosi do następnego elementu niebędącego linkiem (tekstu, przycisku pola do zaznaczenia).

7 ? przenosi do kolejnego akapitu.

8 ? przenosi do następnej tabeli.

9 ? przenosi na początek następnej listy lub tabeli.

0 ? podaje liczbę elementów na stronie. Dwukrotne kliknięcie zera przenosi nas na koniec strony.

Aby aktywować pasek adresu, musimy w przypadku Talks przesunąć palec do lewego górnego rogu ekranu, w MS wystarczy wykonać gest omówiony przy uruchomieniu zegara na ekranie głównym.

Aby uruchomić menu przeglądarki, należy kliknąć palcem w prawym dolnym rogu ekranu (gest dół lewo w Mobile Speak).

Menu zawiera jedenaście ikon: 1 ? ?Strona główna?, 2 ? ?Download?, 3 ? ?Ustawienia?, 4 ? ?Zapisz zakładkę?, 5 ? ?Znajdź słowo?, 6 ? ?Dodaj kanał?, 7 ? ?Wyjście?, 8 ? ?Zakładki?, 9 ? ?Historia?, 10 ? ?Wyślij link?, 11 ? ?Więcej?.

Po kliknięciu ikonki ?Więcej?, pojawią się m.in. kanały RSS, które sobie zasubskrybowaliśmy.

Loadstone-GPS

Aplikacja ta nie rozwija się już niestety, albo przynajmniej na dobre stanęła w miejscu, więc nie oferuje jednoznacznego wsparcia dla telefonów dotykowych, takich jak Nokia N8. Można ją jednak obsłużyć, zdecydowanie bardziej komfortowo przez Mobile Speaka, gdyż posiada on klawiaturę numeryczną, a tej Talks jest pozbawiony. Poza tym Mobile Speak ma także tryb joysticka, który pomaga nam w najprostszej, kierunkowej nawigacji w terenie.

Talks w LS oferuje nam jedynie menu aplikacji, w którym co prawda znajdują się wszystkie funkcje, ale nie jest to najwygodniejszy sposób na szybką nawigację w terenie. Dosyć wygodnie korzysta się z klawiszy regulacji głośności, aby dowiadywać się o punkcie leżącym bezpośrednio przed nami. Nie możemy natomiast sprawdzić, co jest po prawej czy lewej ręce, gdyż nie ma możliwości przełączenia się na tryb strzałek poziomych. Informację o naszej aktualnej pozycji uzyskamy wciskając ?Długo ciszej?. Pozostałe funkcje, jak ?Dodaj punkt?, ?Znajdź punkt? itd. mamy niestety tylko w menu aplikacji.

Osobiście używam LS z Talksem i zawsze dotrę gdzie chcę, ale trasę przygotowuję sobie w domu, a nie autobusie, chociaż raz życie zmusiło mnie do konfiguracji drogi w terenie i również było to możliwe.

Mobile Speak w Loadstone?ie zachowuje się bardzo dobrze. Wykorzystuje tradycyjne skróty klawiaturowe LS. Mnie denerwowało tylko to, że na mojej Nokii przy włączonym autooznajmianiu dosyć często MS miał ?czkawkę?.

Ovi Mapy

Producent Mobile Speaka deklaruje obsługę przez aplikację wersji 3.03 i 3.04. Ovi Map. Ja niestety posiadam 3.06, więc nie było mi dane sprawdzić rewelacyjnego opisu, zawartego w podręczniku.

Obsługa tego programu z Talksem nie jest tak prosta, jak to opisuje instrukcja do Mobile Speaka. Po pierwsze wiele funkcji jest dostępnych tylko z poziomu kursora przeglądania (czyli wymagane jest jeżdżenie palcem po ekranie). Można się tego nauczyć, ale Mobile Speak wydaje się mieć to zagadnienie opracowane znacznie przystępniej.

Talks de facto oferuje dwa skróty klawiszowe do obsługi Ovi Map: strzałka w górę (?Głośniej?) i Talks (długo F2). W praktyce wygląda to tak, że będąc na mapie, po wciśnięciu długo przycisku ?Ciszej?, uzyskujemy szczegółowe informacje o punkcie. Można nawigować do przycisku wyszukiwania (prawy górny róg ekranu w trybie mapy lub w trybie pieszym i samochodowym ? prawy dolny róg, a także do przycisku ?Moja pozycja? ? w trybie mapy ? lewy górny róg.

Talks automatycznie odczytuje kierunek i dystans do najbliższego punktu, kiedy nawigujemy po ustalonej trasie. Nie udało mi się dodać dowolnego punktu, w którym aktualnie się znajduję do już stworzonej trasy, stworzyłem jednak drogę do punktu, który na chybił trafił wybrałem z mapy. Talks mnie do niego zaprowadził.

W trybie samochodowym (głos mam ustawiony jako UK Female ? Brytyjski kobieta) ? komunikaty są wypowiadane. W trybie pieszym mamy tylko wskazówki odczytywane przez Talksa. Będąc w trybie samochodowym strzałki w górę/dół informują o najbliższym zakręcie, a w trybie pieszym klawisz Talks ?długo F2? podaje adres miejsca, w którym jesteśmy. Dobrze też działa opcja, żartobliwie nazywana przeze mnie ?koniem?, czyli ?Idź/jedź do domu?. Ostatnio opcja ta przyprawiła mnie nawet o palpitacje serca, gdy podczas jazdy autobusem kliknąłem ?Jedź do domu? i Pani wrzasnęła tak głośno, że podskoczyłem na siedzeniu.

Mobile Speak w wersji Ovi Mapy używanej przeze mnie niestety tylko wibruje i milczy i to we wszystkich trybach dotykowych. A wielka szkoda, gdyż z opisu wynika, że obsługa byłaby po prostu świetna.

Kilka słów porównania

Na koniec pozwolę sobie na krótką, ogólną charakterystykę porównawczą obydwu programów.

Mobile Speak poczynił ogromne postępy od czasu napisania przez Panią Alinę artykułu i muszę przyznać, że praca z nim jest naprawdę wygodna. Ma jednak kilka ? jak dla mnie ? podstawowych wad.

Wymaga od użytkownika, aby do wykonania jakiejkolwiek komendy usiadł z telefonem w ręku. Mnie nie udało się jeszcze w powietrzu wykonać gestu choćby odebrania połączenia. To za pewne brak praktyk i Kolega Rafał, na co dzień korzystający z MS, na pewno się ze mną nie zgodzi.

Na innym polu przyzna mi jednak rację, bo sam niejednokrotnie powtarzał, że Mobile Speak ma ? mówiąc kolokwialnie ? ?czkawkę?. Oznacza to, że są momenty (zwłaszcza przy przeglądaniu Internetu czy czytaniu e-maili), kiedy na kilka sekund program milknie. Ta sama sytuacja ma miejsce np. przy kliknięciu środkowego klawisza joysticka, aktywującego opcje w menu. Okno już dawno się otworzy, nim MS łaskawie wypowie jego nazwę i odczyta zawartość. Najgorsze jest jednak to, iż sytuacje te nie występują zawsze! Zdarza się, że mimo iż pięć sekund wcześniej MS śmigał jak burza, znienacka dopada go ?czkawka?.

Poza tym, przy pracy (przynajmniej na Nokii N8) odniosłem wrażenie, iż program jest po prostu ciężki. Jego zachowanie przypomina nieco współpracę z najnowszymi komercyjnymi screenreaderami, które czytają dużo, ale okropnie spowalniają komputer.

W porównaniu do MS Talks daje poczucie lekkości i stabilności. Na palcach jednej ręki mogę policzyć sytuacje, kiedy odmówił mi posłuszeństwa. Pozostaje jednak ? na obecną chwilę ? w tyle za Mobile Speakiem. 29 lutego 2012 roku pojawiła się najnowsza wersja Talks 5.300.2, obsługująca Symbiana Belle, nie zdążyłem niestety jeszcze sprawdzić jej na tym systemie.

Jeśli chodzi o Symbian Anna to są to programy porównywalne, choć Mobile Speak daje znacznie większe możliwości konfiguracyjne. dysponuje odrębną zakładką konfigurującą zachowanie się programu w Ovi Mapach, a na deser dodano do niego definiowanie grafik.

W wersji 5.60 pojawiła się bardzo przydatna opcja, którą docenią zwłaszcza użytkownicy sprawdzający kody Mokii czy numery seryjne telefonu. Wystarczy nacisnąć komendę ?Polecenie 6?, by skopiować ostatnio wypowiedziany tekst do schowka. ?Polecenie długo 6? wkleja go nam w dowolne miejsce, do SMS-a, notatki, dokumentu czy e-maila. Dzięki tej opcji mogłem dokładnie zacytować wypowiedź MS.

Mobile Speak przydaje się także do obsługi Quick Office, ale tego nie udało mi się zgłębić (gdyż nie miałem potrzeby korzystania z tego programu).

Moim zdaniem Talks, mimo uboższego interfejsu konfiguracyjnego, czyta tyle samo co MS, poza nielicznymi wyjątkami, a robi to ? jak już wspomniałem ? stabilniej, więc ? przez zasiedzenie ? pozostanę przy nim.

Nie polecam jednak tego produktu osobom, które będą korzystały z telefonów stricte dotykowych, gdyż jeśli chodzi o obsługę ekranu dotykowego Ms bije Talks na głowę. Obydwa screenreadery przyznają się do obsługi Symbiana Belle, ale moim zdaniem trochę ryzykownym posunięciem byłoby przesiadanie się na ten system na obecnym etapie.

Kolejną wadą programu firmy Nuance Communications jest brak aktualnego podręcznika. Dla Talks?a 5.21.3 posiadamy anglojęzyczną jego wersję, podręcznik w języku polskim omawia wersję 4.0. Miejmy nadzieję, iż firma Medison nadrobi ten brak jak najszybciej. W końcu od wersji 4.0 program znacznie się rozwinął i wzbogacił o nowe, bardzo ważne funkcje.

Miłą niespodziankę na tym polu zrobiła nam firma Code Factory i jej polski Dealer Altix, bowiem mamy do dyspozycji podręcznik do wersji 5.60 Mobile Speaka, którą to od jej następczyni różni jedynie brak obsługi Symbiana Belle. Opisy wszystkich pozostałych, istotnych funkcji dostępne są po polsku.

Konkludując, Nokia N8 to sympatyczny smartphone, dobrze obsługiwany przez dostępne screenreadery. Przyznam się szczerze, że z niepokojem instalowałem Mobile Speaka na swoim telefonie, teraz jednak pozostanie on w nim na stałe, jako uzupełnienie Talksa. Nie zastąpi go, gdyż dla mnie produkt Nuance Communications jest po prostu wygodniejszy, nie mniej nie usunę MS z aparatu.

Pozwoliłem sobie na tak szczegółowy opis Mobile Speaka jeszcze z jednego powodu. Mianowicie pod koniec ubiegłego, 2011 roku, na rynku pojawił się Nokia Screenreader, będący uproszczoną wersją MS. Uważam więc, iż umiejętność obsługi Mobile Speaka może się przydać wszystkim, którzy nabędą nowe telefony bazujące na Symbianie Belle, bowiem przecież Nokia Screenreader został na ten właśnie system napisany.

Z Podcastu Rafała Kiwaka, omawiającego pracę na Symbianie Belle wynika, iż Nokia Screenreader jest nieresponsywna, jest to jednak wypadkową korzystania z wbudowanych syntezatorów Nokii, które z naszymi gadaczami również ?chodzą? wolno. Miejmy nadzieję, iż fiński producent rozszerzy zakres obsługiwanych głosów i zwiększy płynność pracy.

Mam nadzieję, że udało mi się ? może nie zachęcić, ale chociaż przybliżyć Państwu Nokię N8 ? smartphone dotykowy, który nie gryzie. Życzę udanej zabawy, a razie potrzeby służę pomocą.

Bibliografia

Pisząc niniejszy artykuł opierałem się na:

polskim podręczniku użytkownika Mobile Speak ver. 5.60, dostępnym pod adresem: http://pliki.altix.pl/Instrukcje/MobileSpeak/Instrukcja_MS_i_MM_v5.6_Symbian.htm
anglojęzycznej instrukcji do Mobile Speak ver. 5.7 dostępnej tu: http://www.codefactory.es/en/manuals.asp?id=89
Anglojęzycznej wersji podręcznika do talks 5.21.3 do pobrania stąd: http://mobilecontent.nuance.com/talks/522/en/talks_eni_522_3_vcm.zip

A także notach wydawniczych do Talks w wersji 5.0 ?5.22.3, oraz bezcennych podpowiedziach Pana Wojciecha Maja, Prezesa firmy Medison, Dealera Talks na Polskę, który zawsze udzielał mi szybkich i precyzyjnych odpowiedzi, na niejednokrotnie banalne pytania.

Podziękowania należą się również Rafałowi Kiwakowi, który dla Tyflopodcastu testuje od kilku miesięcy różne telefony Nokia.

Kamil Midzio