Podsumowania mijającego roku są bardzo popularne, a więc i ja postanowiłem przygotować swoje. Rok 2013 był dla dostępności ważny, chociaż niewiele na to wskazywało jeszcze kilka miesięcy wcześniej. Pierwszy zauważył to chyba Robert Drózd, pisząc w marcu 2013 r. na swoim blogu krótką informację „Dostępnościowe przebudzenie AD 2013” i chyba miał rację. Coraz więcej ludzi i instytucji interesuje się dostępnością i cyfrowym włączeniem osób z niepełnosprawnościami. Ja przedstawię subiektywny wybór wydarzeń, który nie jest kompletną relacją, a jedynie daje ogólny obraz zachodzących zmian.
Styczeń – śmierć Symbiana i przejęcie IVO przez Amazon
Pierwszy miesiąc roku to dwie elektryzujące informacje dotyczące technologii asystujących. Po pierwsze – Nokia oficjalnie poinformowała o zakończeniu rozwoju systemu operacyjnego dla telefonów komórkowych Symbian. To był koniec pewnej epoki i początek innej – ekranów dotykowych i trudnych decyzji – iPhone czy Android? Część niewidomych użytkowników twardo trzyma się telefonów Nokia, ale one kiedyś się skończą i konieczność podjęcia decyzji też ich dopadnie. A może za te kilka lat rynek będzie wyglądał jeszcze inaczej, gdy dojrzeje Firefox OS, BB OS lub o dostępność wzbogaci się Windows Phone…
Druga wiadomość była może mniej doniosła, a za to mogła napawać dumą – polską firmę Ivona Software przejął gigant sprzedaży elektronicznej Amazon. Głosy tej firmy będą odczytywać ekrany i książki w tabletach i czytnikach książek Kindle, a na tym pewnie ta ekspansja się nie skończy.
Luty – walka z KRRiT o procenty
Luty minął pod znakiem walki z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji. Rzecz szła o sposób interpretowania i realizacji zapisów ustawy o radiofonii i telewizji, które zobowiązywały nadawców telewizyjnych do udostępniania części audycji z usługami dodatkowymi, czyli audiodeskrypcją, napisami i tłumaczeniami na język migowy. KRRiT zachowała się bardzo brzydko, w arogancki sposób promując interesy nadawców ponad potrzebami niepełnosprawnych widzów. Dość powiedzieć, że “porozumienie w sprawie dostępności” zostało zawarte bez obecności organizacji, które nad nim pracowały i w atmosferze protestu. Sposób pracy KRRiT potwierdza zaś realizacja konsultacji społecznych rozporządzenia dotyczącego dostępności. Rozważenie wszystkich zgłoszonych uwag zajęło jakieś dwie godziny. Organizacje się nie poddają i teraz będą walczyć o dobre zapisy w znowelizowanej ustawie o radiofonii i telewizji.
Marzec – konsultacje społeczne unijnego prawa o dostępności
W grudniu 2012 roku ogłoszono informację o tworzeniu dyrektywy unijnej o dostępności publicznych serwisów internetowych. W marcu zaczął być konsultowany kształt, zakres podmiotowy i przedmiotowy projektu, a wyjątkową aktywnością wykazał się europoseł Rafał Trzaskowski. Jest to jeden z bardzo nielicznych polityków, który wie, co to jest dostępność informacji i dlaczego jest ważna. Samej dyrektywy jeszcze nie ma, ale powstaje za to akt o wiele ogólniejszy, który będzie dotyczył szeroko pojętej dostępności, a nie tylko stron internetowych. Co wcale nie oznacza, że dyrektywy o dostępnych stronach nie będzie. Na razie czekamy.
Kwiecień – warsztaty o dostępności FDC i dostępna kultura w Sejmie
Dwa dni spędzone na warsztatach zorganizowanych przez Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni to było wydarzenie, które dało mi ogromnie dużo wiedzy. Zakładam, że inni uczestnicy skorzystali równie dużo, a tematy były tak różnorodne, że każdy znalazł coś dla siebie. Rozmawialiśmy o dostępności stron internetowych, audiodeskrypcji, napisach dla niesłyszących, nawigacji GPS, pętlach indukcyjnych, rozwiązaniach wspierających osoby niesprawne manualnie. Każdy dawał od siebie najlepsze, co miał, a inni mogli wchłonąć to, co chcieli. Ja chcę więcej!
W tym samym miesiącu w Sejmie odbyło się spotkanie poświęcone dostępności kultury dla osób z niepełnosprawnościami wzroku lub słuchu. Posłowie, rząd, producenci filmowi, organizacje pozarządowe – wszyscy dyskutowali o dostępie do dóbr kultury. Głównym organizatorem była Fundacja Kultury Bez Barier, a dokładniej – Robert Więckowski. Udało mi się potem skonstruować kilka warunków lepszego dostępu do kultury, które kiedyś przełożę na coś bardziej konkretnego.
Maj – WCAG 2.0 po polsku i Accessibility Camp
Maj był ważnym miesiącem, bo to właśnie w tym miesiącu zdarzyły się dwie rzeczy: ukazało się polskie tłumaczenie specyfikacji WCAG 2.0 oraz odbył się pierwszy w Polsce Accessibility Camp. Prace nad tłumaczeniem WCAG 2.0 ślimaczyły się niemiłosiernie, ale tuż przed Accessibility Campem nabrały rozpędu i wreszcie są. Wciąż nie są oficjalnym tłumaczeniem, bo na przeszkodzie stoi asekurancka postawa administracji publicznej, ale jest to już wersja ostateczna. WCAG 2.0 jest najważniejszym dokumentem dla dostępności informacji elektronicznej i po prostu musiał być przetłumaczony.
Accessibility Camp zorganizowaliśmy 9 maja, czyli dokładnie w Global Accessibility Awareness Day. W ten sposób przyłączyliśmy się do światowej inicjatywy i było to pierwsze i największe tego typu wydarzenie w naszej części Europy. Trochę po partyzancku, w nerwach i na ostatnią chwilę udało się wszystko dopiąć i zgromadzić w jednym miejscu większość tych, którzy o dostępności mają coś sensownego do powiedzenia. Udało się nawet zrobić transmisję online, chociaż jeszcze dzień wcześniej wcale nie było to pewne. A wszystko własnymi rękami kilkorga ludzi.
Czerwiec – mobilna dostępność od BBC
Telewizja BBC to nie tylko najbardziej dostępna telewizja na świecie. Od czerwca to także instytucja, która opublikowała Mobile Accessibility Guidelines, czyli wytyczne dla tworzenia dostępnych treści mobilnych. Obszerny i bogato ilustrowany przykładami dokument opisuje, w jaki sposób tworzyć aplikacje na systemy iOS (Apple), Android i aplikacje webowe w HTML. Teraz już nie ma wymówki, że programista nie wie, jak robić dostępne aplikacje. Wystarczy sięgnąć i przeczytać. To nie jest dokument wagi WCAG 2.0, ale może być nawet bardziej przydatny w praktyce.
Lipiec – dostępny e-podręcznik
W lipcu ukazał się podręcznik o dostępnym e-podręczniku. E-podręcznik to projekt, realizowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Jego celem jest przygotowanie darmowych i otwartych podręczników elektronicznych, które mają być także dostępne. Mają bowiem spełniać wymagania WCAG 2.0 na poziomie AA, co oznacza między innymi tworzenie w odpowiedni sposób treści przez autorów. To właśnie dla nich powstał podręcznik, jak takie treści przygotowywać, także dostępny na otwartej licencji. E-podręcznik dla wszystkich wydało Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni.
Sierpień – Konkurs MAiC na cyfrowe włączenie
Dostępność i cyfrowe włączenie osób niepełnosprawnych jest ważnym tematem w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji. Pierwszy w historii tego resortu konkurs dotacyjny obejmował między innymi narzędzie wspomagające ewaluację dostępności serwisów internetowych. To właśnie za środki z tego konkursu powstało narzędzie A3Web, o którym nieco dalej. Jednak sam fakt, że dostępność stała się jednym z tematów konkursowych świadczy, że MAiC ma tę problematykę na uwadze. Szkoda tylko, że nie idzie za tym autoryzacja polskiego tłumaczenia WCAG 2.0, ale może i to się zmieni wkrótce.
Wrzesień – Program Operacyjny Cyfrowa Polska i napisy na żywo
Przypisałem program operacyjny “Cyfrowa Polska” do września, chociaż prace nad nim trwały od czerwca. Jednak to właśnie we wrześniu ukazała się ostateczna jego wersja, z którą autorzy ruszyli w kraj na konsultacje społeczne. Jest to dokument opisujący sposób wydatkowania środków unijnych w latach 2014-2020 w obszarze szeroko pojętej informatyzacji Polski. Znalazło się tam miejsce dla dostępności i wymienionej wprost specyfikacji WCAG 2.0, a także cyfrowe włączenie osób z niepełnosprawnościami. Oznacza to, że dostępność znalazła się w głównym nurcie informatyzacji, a nie gdzieś na jej obrzeżu. Teraz trzeba będzie pilnować realizacji, ale przynajmniej jest już czego pilnować.
Warto też wspomnieć o uwieńczonym sukcesem eksperymencie z napisami na żywo, jaki odbył się w Sejmie, a potem w Pałacu Prezydenckim. Oferowanie napisów dla osób niesłyszących podczas transmisji na żywo zawsze było dużym wyzwaniem technicznym, ale wydaje się, że już jest to problem rozwiązany. Stosuje się w tym celu metodę re-speakingu, czyli rozpoznawania mowy przez program komputerowy. Efektywność procesu podnosi się przez wykorzystanie specjalnie przygotowanego speakera, który powtarza wypowiedzi usłyszane podczas wydarzenia. To naprawdę działa.
Październik – nagrody FDC
W październiku przyznano po raz drugi nagrody Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni. Otrzymali je serwis internetowy Informaton.pl, europoseł Rafał Trzaskowski, internetowa telewizja glusitv.pl, firma Transition Technologies oraz Mazowieckie Stowarzyszenie Pracy dla Niepełnosprawnych De Facto. Wręczenie nagród odbyło się w hotelu Gołębiewski w Karpaczu.
Listopad – nowy minister administracji i cyfryzacji
W listopadzie nastąpiła rekonstrukcja rządu, w efekcie której odszedł dotychczasowy minister administracji i cyfryzacji Michał Boni. Na jego miejsce wszedł zaś… Rafał Trzaskowski! Ten sam, który prowadził konsultacje społeczne projektu dyrektywy o dostępnych stronach internetowych i otrzymał nagrodę FDC. Może to oznaczać, że MAiC będzie miało dostępność jeszcze bardziej na względzie, niż do tej pory.
Grudzień – A3Web i nowy kierunek studiów podyplomowych
Udostępniono narzędzie wspierające ewaluację dostępności serwisów internetowych A3Web. Nie jest to automatyczny walidator, jak Utilitia, Sort4Site lub WAVE, ale kreator raportów z audytu. Jego zadaniem jest nauczyć nowicjuszy, w jaki sposób robić audyty dostępności i jak przygotować raport z rekomendacjami do wdrożenia. Mocno ściskam kciuki za jego sukces, bo włożyłem sporo pracy w jego powstanie.
Druga zapowiedź, która się najprawdopodobniej spełni, to uruchomienie nowego kierunku studiów podyplomowych na Uniwersytecie Śląskim. Kierunek obejmować będzie cyfrowe włączenie, dostępność stron internetowych, audiodeskrypcję i pokrewne tematy. Celem powstania tego kierunku jest wykucie nowych kadr administracji publicznej, świadomej problematyki dostępności informacji i umiejącej tworzyć dostępne treści.
A co w roku 2014?
W roku 2014 największym wyzwaniem będzie monitorowanie wdrażania dostępności. Mamy ustawę o radiofonii i telewizji, rozporządzenie o KRRiT, programy operacyjne, a być może będziemy mieli też przepisy unijne. Jednak, bez trzymania ręki na pulsie, mogą to być puste zapisy. Wierzę jednak, że będzie inaczej i dlatego trzeba nadal uświadamiać, edukować i monitorować.
Jacek Zadrożny
