Kilka informacji wstępnych
Program Mozilla Firefox to bardzo dobra darmowa przeglądarka internetowa. Został stworzony i jest rozwijany przez Fundację Mozilla (www.mozilla.org).
Program ten jest obsługiwany przez screenreader JAWS od wersji 7.0 i Firefoksa 1.5 beta. Pomoc techniczną dla obsługi czytnika JAWS i Firefoksa Freedom Scientific zapewnia jednak dopiero od wersji 7.10, ponieważ obsługa tej przeglądarki w JAWS 7.0 była dopiero projektowana i rozwijana.
Wszyscy korzystający z NVDA oczywiście powinni używać najnowszej wersji stabilnej dla początkujących, wszyscy zaawansowani mogą używać codziennych aktualizacji rozwojowych tego screenreadera (ang. snapshotów).
Pobieranie i instalacja
Pobieranie programu
Wszyscy ci, którzy chcą lub z różnych powodów muszą używać Firefoksa 3.6 w najnowszej podwersji mogą pobrać najnowsze stabilne wydanie z marca 2012 roku ze wszystkimi aktualizacjami tutaj
Tą wersję powinni zainstalować wszyscy użytkownicy JAWS do wersji 10.1178 oraz użytkownicy Window-Eyes do wersji 7.2.0
Celowo podałem bezpośredni link do pliku, ponieważ ta wersja nie będzie już wspierana i aktualizowana przez mozillę.
Wersję najnowszą Firefoksa, zalecaną dla posiadaczy najnowszych wersji screenreaderów, można pobrać tutaj
http://releases.mozilla.org/pub/mozilla.org/Firefox/releases/latest/win32/pl/
Na stronie katalogu FTP, która wyświetli się w przeglądarce, należy otworzyć link, który w treści będzie miał Firefox Setup. W tym konkretnym folderze na serwerze Mozilli zawsze znajduje się najnowsze stabilne wydanie Firefoksa w języku polskim dla systemu Windows. Uwaga program jest 32-bitową aplikacją i na systemach Windows Vista i Windows 7 oraz Windows 8 64-bitowych będzie instalować się w folderze %programfiles(x86)%
Nie ma 64-bitowego Firefoksa.
Instalacja przeglądarki
Instalację i całą konfigurację opiszę na przykładzie stabilnej wersji 12.0 z dnia 20 kwietnia 2012 roku. Na szczęście różnice w interfejsie między wersją 3.6 a 12.0 i nowszymi nie są tak znaczne jak między wersjami Internet Explorera i wszyscy używający wersji 3.6 przeglądarki Firefox powinni sobie poradzić. W instalacji standardowej różnic nie ma, chyba, że w zaawansowanej, ale nawet tutaj są one niewielkie.
Po pobraniu pliku instalacyjnego przeglądarki Firefox otwieramy go. W oknie dialogowym ‘Otwieranie pliku’ aktywujemy przycisk ‘Uruchom’. Pierwsze okno instalatora, to jak wszędzie okno powitalne, jednak tutaj w komunikacie powitalnym zwrócono uwagę na to, aby zostały zamknięte wszystkie aplikacje, żeby Firefox mógł się poprawnie zainstalować bez konieczności ponownego rozruchu systemu. Do tego zalecenia radzę się zastosować, pozamykać wszystko, co działa w tle i wszystkie okienka, zostawiając jedynie screenreader i aplikacje wymagane do działania systemu. Zminimalizuje to jak zawsze ryzyko wystąpienia problemów w czasie instalacji i późniejszej pracy z programem. W oknie powitalnym wciskamy przycisk ‘Dalej’, aby kontynuować instalację. W drugim oknie instalator pyta, czy zainstalować Firefoksa ze standardowymi opcjami, czy wybieramy instalację użytkownika. Wszystkim, którzy wyłączają wiele usług w systemie, aby zaoszczędzić na wydajności, instalują programy w niestandardowych lokalizacjach polecam wybranie instalacji użytkownika, pozostałym osobom instalację standardową. Trzecie okno to wybór folderu programu, proponuję pozostawienie domyślnej lokalizacji. Co ciekawe i coraz częstsze, instalator pokazuje w tym oknie ilość dostępnego na dysku, tj. wskazanej partycji, miejsca i ile jest wymaganego miejsca do zainstalowania aplikacji. Docenią to Ci, którzy mają dyski o mniejszej pojemności lub mają bardzo dużo aplikacji w systemie.
Czwarte okno, to pytanie o instalację komponentów opcjonalnych, a właściwie jednego komponentu, czyli usługi utrzymania, pozwalającej na aktualizację przeglądarki w tle. Wszystkim polecam jej zainstalowanie, sposób aktualizacji można zmienić w opcjach, co opiszę w dalszej części artykułu. W piątym oknie wybieramy, gdzie program ma umieścić skróty. Zmienianie tutaj czegokolwiek nie ma sensu. W szóstym oknie kreator instalacji przedstawia wybrane przez nas opcje, przyciskiem ‘Wstecz’ wracamy, aby je zmienić, przycisk ‘Zainstaluj’ spowoduje rozpoczęcie procesu instalacji z wybranymi ustawieniami. Można jeszcze pozostawić zaznaczone pole wyboru ‘Ustaw program Firefox jako domyślną przeglądarkę’ lub odznaczyć je w zależności od tego, czy ma to być najczęściej używana przeglądarka, czy mają otwierać się w niej linki aktywowane z aplikacji zewnętrznych jak np. klient poczty czy też nie. Siódme okno to końcowe okno informacyjne z przyciskiem ‘Zakończ’ i polem wyboru ‘Uruchom program Firefox’, które proponuję odznaczyć, ponieważ zawsze bezpieczniejsze jest uruchomienie programu ręcznie w wybranym przez siebie czasie niż uruchamianie go przez instalator. Często w takich przypadkach pojawiają się błędy np. proces instalacji nie został zamknięty.
Pierwsze uruchomienie i opcje programu
Pierwsze uruchomienie
Po instalacji można już uruchomić program. Najprościej zrobić to z pulpitu, aktywując skrót do programu utworzony w czasie instalacji.
Po uruchomieniu programu pojawia się okno z propozycją importu ulubionych i innych danych, lecz niestety nie wszystkich z innej przeglądarki np. Firefox nie korzysta z listy wspólnych źródeł, z której korzystają aplikacje Microsoft, więc nie ma możliwości importowania kanałów RSS z Internet Explorera jako zakładek dynamicznych do programu Firefox. Jeśli ktoś zainstalował Firefoksa na czystym systemie Windows, ponieważ jest na etapie instalacji i konfiguracji różnych programów i nie przywracał z kopii żadnych danych Internet Explorera, polecam wybranie przycisku opcji ‘Nie importuj niczego’, gdyż inny wybór w takim przypadku jest stratą czasu. Użytkownikom chcącym się przesiąść z Internet Explorera lub używać obu przeglądarek, proponuję wybrać przycisk opcji ‘Microsoft Internet Explorer’ i wcisnąć przycisk ‘Dalej’. Kolejne okno tego małego kreatora pierwszego uruchomienia to pytanie o stronę startową. Polecam import strony z poprzedniej przeglądarki lub gdy to czysta instalacja systemu pozostawienie szybkiej strony startowej Firefoksa. Ustawienie strony głównej opiszę w części poświęconej opcjom programu Firefox. Po importowaniu danych, gdy ktoś odznaczył w czasie instalacji, pojawia się pole wyboru ‘Ustaw program Firefox jako domyślną przeglądarkę’ i propozycja sprawdzania, czy program jest domyślną przeglądarką. Teraz, gdy nie chcemy, aby program zawsze pytał przy starcie o sprawdzanie, czy jest domyślną przeglądarką, odznaczamy pole wyboru ‘Sprawdzaj przy każdym uruchomieniu programu Firefox i wciskamy klawisz Enter.
W zależności od wybranych wcześniej opcji, otworzy się jedna strona startowa programu Firefox lub w oknie zostaną otwarte dwie karty, ta wyżej wspomniana oraz druga, importowana z przeglądarki Internet Explorer. Jeśli screenreader poinformuje o alarmie/powiadomieniu, należy przejść do niego klawiszami Shift+tab i wybrać przycisk ‘Zamknij tę wiadomość’ lub ‘Poznaj swoje prawa’, zależnie od tego, czy użytkownik chce przeczytać warunki licencyjne Mozilli czy pominąć ten krok.
Okno ‘opcje’ programu Mozilla Firefox
Zanim rozpoczniemy instalację dodatków, należy dostosować opcje programu, które nie ulegają zmianie w zależności od instalowanych wtyczek i rozszerzeń. Nie będę omawiał wszystkich opcji, opiszę tylko te, które mogą znacznie wpływać na sposób przeglądania i otwierania stron oraz zachowanie interfejsu. Szczegółowe informacje można znaleźć w menu ‘Pomoc’ i ‘Pomoc programu Firefox’.
Aby otworzyć okno ‘Opcje’, należy wejść do menu ‘Narzędzia’, wciskając Alt+n i z menu wybrać strzałką w górę polecenie ‘Opcje’. Uwaga, jeśli ktoś doświadcza problemów z używaniem myszki Window-Eyes, kursora JAWS oraz nic nie słyszy po użyciu komend Insert+b ‘Czytaj całe okno’ w JAWS i Ctrl-shift-w ‘Czytaj całe okno w Window-Eyes’, powinien najpierw przejść strzałką w dół po polu listy w oknie ‘Opcje’ do elementu ‘Zaawansowane’, klawiszem Tab przejść na zakładki i upewnić się, czy kursor znajduje się na zakładce ogólne, a następnie tabulatorem przejść do pola wyboru ‘Korzystaj z akceleracji sprzętowej, jeśli jest dostępna’ i odznaczyć je. Następnie należy przejść do przycisku ‘Zamknij’, wcisnąć go, zamknąć okno przeglądarki, potwierdzić, gdy pojawi się pytanie o zamknięcie kart i otworzyć program Firefox ponownie. Teraz można przystąpić do dostosowywania opcji.
Poruszanie się po polu listy i zakładkach
Po polu listy proponuję poruszać się strzałkami góra/dół, natomiast między zakładkami w tym oknie klawiszami strzałek lewo/prawo. Poruszanie się po polu listy jest zapętlone, czyli naciskanie ciągle strzałki w dół będzie przenosiło nas między głównymi częściami tego okna opcji, ale po przejściu na ostatnią i ponownym wciśnięciu strzałki w tym samym kierunku kursor wróci na pierwszą pozycję. Poruszanie się po zakładkach jest tylko jednokierunkowe, bez zawijania, tj., gdy dojdziemy do ostatniej zakładki w danej części okna opcji Firefoksa, to kursor pozostanie na ostatniej zakładce, nawet, gdy będziemy dalej naciskać strzałkę. Zakładka ‘Ogólne’ w części ‘Zaawansowane’, to nie to samo, co opcje ‘Ogólne’ w polu listy okna ‘Opcje’. Zwracam na to uwagę, gdyż wielu osobom sprawia to kłopoty i często gubią się, ustawiając tę opcję.
Opcje ogólne
Po otwarciu opcji programu kursor znajduje się na grupie ‘Ogólne’ w polu listy opcji. Ważne opcje z tej grupy to ‘Zachowanie programu przy starcie’. Można ustawić w liście rozwijanej, aby Firefox wyświetlał karty z poprzedniej sesji przeglądania, wyświetlał pustą stronę lub stronę główną. Gdy wybierzemy tę ostatnią opcję, to klawiszem Tab przechodzimy do pola edycyjnego i mamy możliwość wpisania adresu strony startowej. Najbezpieczniej jednak jest wcześniej zamknąć okno opcji, otworzyć stronę, którą chcemy ustawić jako stronę startową, ponownie otworzyć opcje i wybrać przycisk ‘Użyj bieżącej’. Dłuższa droga, ale mamy pewność, że program wprowadza prawidłowy adres.
Ważnym ustawieniem jest również sposób zachowania się menedżera pobierania i lokalizacja pobierania. Można np. zaznaczyć pole wyboru, aby menedżer pobierania zamykał się po pobraniu wszystkich plików. Opcje są proste i nie wymagają szerokiego tłumaczenia.
Karty
W tej grupie opcji można zmodyfikować sposób zachowania kart, wyłączyć domyślne otwieranie kart, co pewnie spodoba się użytkownikom starszego Internet Explorera i tym, którzy w ogóle nie lubią kart. Można również zadecydować, czy po otwarciu linka w nowej karcie program ma automatycznie przesuwać kursor na tą kartę, czy pozostawić go na aktualnie przeglądanej stronie, z której najczęściej te karty uruchamiamy. Osobiście proponuję tą drugą opcje. Np. otwieramy kilka aukcji z wyników wyszukiwania w allegro na osobnych kartach, po wstępnej selekcji, a później kolejno przechodzimy do następnych kart lub okien, przeglądając strony z otwartymi wcześniej aukcjami.
Treść
W tej grupie można włączyć lub wyłączyć blokowanie wyskakujących okienek oraz edytować listę wyjątków, pobieranie obrazków, dostosować czcionki i kolory, wybrać preferowane języki wyświetlanych stron oraz dostosować sposób działania Javascriptu lub całkiem wyłączyć elementy tego języka.
Aplikacje
W tej grupie opcji można zadecydować, jak program Firefox będzie zachowywał się wchodząc w interakcję z różnymi linkami takimi jak kanał RSS, link pocztowy i innymi typami plików. Odradzam modyfikację tej zakładki początkującym użytkownikom. Najczęściej nie trzeba tu nic zmieniać, gdyż współpraca między aplikacjami jest dobra i programy domyślne w systemie służące do różnych zadań współdziałają dobrze.
Prywatność
W tej grupie polecam zaznaczenie pola wyboru ‘Informuj witryny, że użytkownik nie chce być śledzony’. Pozostałe ciekawe opcje, które można dokładniej wg preferencji dostosować to: zachowanie historii, sposób postępowania z ciasteczkami. Uwaga, część ustawień nie będzie dostępna, gdy wybierzemy domyślne ustawienie ‘Będzie pamiętał historię’, a wszystkie są dostępne, gdy na pierwszej liście wybierzemy ustawienie ‘Użytkownika’.
Bezpieczeństwo
Opcje znajdujące się w tej grupie są bardzo ważne. Można tutaj włączyć lub wyłączyć ostrzeżenia przed próbami instalacji dodatków przez przeglądane witryny, a także ustawić listę nieblokowanych wyjątków, na takiej liście wstępnie zdefiniowanej jest m. In. strona dodatków Firefoksa. Dwie kolejne opcje polecam pozostawić włączone, czyli: „blokuj witryny zgłoszone jako próby oszustwa internetowego” i „blokuj witryny zgłoszone jako stwarzające zagrożenie”. Kolejna grupa opcji służy do ustawienia czy program ma pamiętać wprowadzane dla witryn hasła, a także umożliwia ustawienie hasła głównego do zabezpieczenia profilu i zapisanych w nim haseł. Znajdują się tu dwa przyciski, jeden umożliwiający zarządzanie zapamiętanymi hasłami dla różnych witryn i ich przeglądanie, a drugi służący do otwarcia listy wyjątków, dla których hasła nie mają być pamiętane, jeśli ogólnie zapamiętywanie haseł jest włączone.
Synchronizacja
Ta grupa opcji służy do zarządzania synchronizacją ustawień między urządzeniami, na których jest zainstalowana przeglądarka Firefox. Ustawienia są przechowywane na specjalnym koncie na serwerach Mozilli. Synchronizacja zostanie opisana w innym artykule.
Zaawansowane
Jest to największa grupa opcji, składająca się z czterech zakładek (w ostatnich kilku wersjach z pięciu).
W zakładce ‘Ogólne’ znajdują się takie opcje dostępności Firefoksa jak: ‘Zawsze używaj klawiszy kursora do nawigacji po stronach’/ Ta opcja się czasem przydaje w JAWS, gdy nie działa on z wirtualnym kursorem jak trzeba. W ograniczonym zakresie pozwala czytać stronę. Kolejna opcja to ‘Rozpoczynaj wyszukiwanie podczas wpisywania tekstu’ – bardzo ważne pole wyboru dla użytkowników Window-Eyes, które powinno pozostać niezaznaczone, tak jak jest domyślnie. Najnowszy Firefox i Window-Eyes 7.5.4 w polskiej wersji nie współpracują zbyt dobrze, więc łatwiej wyszukiwać poprzez pole wyszukiwania przeglądarki Ctrl-k, gdzie po wpisaniu jednego znaku strona nie przeładowuje się w trybie przeglądania, jak dzieje się w przypadku pola na stronie Google. Kolejna ważna opcja to pole wyboru ‘Ostrzegaj, jeśli witryny próbują przekierować lub odświeżyć stronę’ i polecam je odznaczyć. Gdy ta opcja pozostanie włączona, to ładowanie stron zatrzymuje się często i początkujących użytkowników może frustrować ciągle powtarzająca się konieczność wciskania przycisku ‘Zezwól’ w powiadomieniach przeglądarki, aby cała strona wczytała się poprawnie. To wszystkie opcje dostępności Firefoksa. Proponuję jeszcze zaznaczenie dwóch opcji w zakładce ‘Ogólne’ opcji zaawansowanych: ‘Przesyłaj zgłoszenia awarii’ i ‘Przesyłaj dane o wydajności’. Zawsze warto przyczynić się do rozwoju przeglądarki, choćby w taki sposób.
Uwaga w nowszych wersjach przeglądarki firefox opcje służące do konfigurowania ilości i rodzaju przesyłanych informacji o awariach i danych o wydajności zostały przeniesione na drugą z pięciu zakładek o nazwie udostępnianie danych,w panelu zaawansowane, w oknie opcje i zostały znacznie rozbudowane.
Zakładkę ‘Sieć’ można pominąć, opcje znajdujące się tutaj trzeba modyfikować, gdy coś nie działa poprawnie, np. jest połączenie z siecią, ale strony WWW się nie ładują itd.
Kolejna zakładka to ‘Aktualizacje’. Niestety my, niewidomi użytkownicy nie możemy pozwolić sobie na utratę kontroli nad aktualizacjami. Dlatego polecam przełączenie opcji ‘Instaluj aktualizacje automatycznie (zalecane: większe bezpieczeństwo)’ na ‘Sprawdzaj dostępność aktualizacji, ale wymagaj potwierdzenia ich instalacji’. Nie zawsze screenreader obsługuje najnowszą wersję Firefoksa po jej wydaniu i automatyczne instalowanie aktualizacji może sprawić przykrą niespodziankę użytkownikom JAWS czy Window-Eyes i nawet starszych wersji NVDA.
Kolejna zakładka to ‘Szyfrowanie’. Również powinna być używana wtedy, gdy mamy problem z przeglądaniem lub certyfikatami, zazwyczaj nie trzeba tam modyfikować żadnych opcji.
Po zakończeniu konfiguracji należy zamknąć przeglądarkę i uruchomić ją ponownie, by przejść do instalowania dodatków.
Dodatki wymagane i polecane
Wymagane dodatki
Wymagane dodatki to w zasadzie podobny zestaw wtyczek i rozszerzeń, jak w Internet Explorerze. Instalacja Java i Java AccessBridge została opisana przeze mnie w tekście poświęconym Internet Explorerowi. Jeżeli Java Run Time Environment została zainstalowana przy użyciu Internet Explorera, a Firefoksa doinstalowano w późniejszym czasie, to na liście dodatków w grupie wtyczki stosowne dodatki od Java powinny się pojawić.
Instalacja Flash Playera
Wtyczkę Flash Player dla Firefoksa bezpieczniej zainstalować pod kontrolą Internet Explorera. Podobnie, jak w przypadku instalacji tej wtyczki dla przeglądarki Microsoftu, należy wejść na stronę http://get.adobe.com/pl/flashplayer/otherversions/.
W pierwszej liście rozwijanej wybrać swój system operacyjny, a w drugim kroku na liście rozwijanej trzeba wybrać opcję ‘Flash Player for other browsers’, a następnie odznaczyć pole wyboru z propozycją instalacji Google Chrome i innych aplikacji, jeśli pojawią się takie propozycje. Teraz trzeba aktywować link ‘Pobierz’, na pasku powiadomień lub pasku informacji wcisnąć ‘Pobierz plik’ lub ‘Uruchom’, a w oknie dialogowym ‘Pobieranie pliku’ aktywować przycisk ‘Uruchom’. Po uruchomieniu instalatora zamknąć przeglądarkę Internet Explorer, a następnie postępować zgodnie z instrukcjami w oknie instalatora. Instalator pobierany przez przeglądarkę jest przyjazny, ma interfejs podobny do strony internetowej i nie powinno być problemów z jego obsługą.
Microsoft Sliverlight plug-in
Jeśli wtyczka została zainstalowana przez Microsoft Update, to Firefox wykryje jej obecność po instalacji. Uwaga: aktualizacje opcjonalne inne, niż opcjonalne elementy systemu Windows, takie jak właśnie Silverlight czy aktualizacje do Office nie pojawiają się w Windows Update. Widoczne są jedynie po doinstalowaniu tego opcjonalnego rozszerzenia aktualizacyjnego Microsoft. Aby doinstalować je w Windows XP, należy wejść na stronę http://update.microsoft.com/.
W Windows Vista i Windows 7 należy otworzyć Windows Update z Menu Start lub Panelu sterowania, w oknie Windows Update wybrać link ‘Dowiedz się więcej’. Dla Windows 8 instrukcja postępowania jest taka sama, jak w windows 7 i vista, ale trzeba otworzyć klasyczne okno Windows update. Na stronie, która się otworzy, należy zaznaczyć pole wyboru dotyczące akceptacji warunków licencyjnych, wcisnąć przycisk ‘Dalej’. W kolejnym kroku zaznaczamy przycisk opcji ‘Użyj bieżących ustawień’ i wciskamy przycisk ‘Zakończ’. Rozszerzenie zainstaluje się i rozpocznie wyszukiwanie aktualizacji dla wszystkich produktów Microsoft, które są zainstalowane w systemie. Uwaga: strona Microsoft Update działa tylko z Internet Explorerem.
W nowych komputerach z preinstalowanym systemem Windows w edycjach OEM ten krok jest najczęściej już wykonany przez producenta sprzętu, ale nie jest to regułą.
Webvisum – pobieranie i instalacja
Moim zdaniem, w przypadku niewidomych użytkowników do wymaganych do pracy dodatków zaliczyć trzeba koniecznie Webvisum, czyli wtyczkę, dzięki której można uporać się z problemem kodów z obrazka, spotykanym często przy różnych rejestracjach czy nawet zwykłym każdorazowym logowaniu. Tworzenie konta, i zaproszenia innych do założenia konta w Webvisum oraz praca z wtyczką jest już bardzo dokładnie omówione w jednym z podcastów Piotra Witka, poświęconym temu dodatkowi do Firefoksa, więc napiszę tylko jak pobrać i zainstalować samą wtyczkę oraz przedstawię pierwsze uruchomienie z nią przeglądarki, pierwsze logowanie i opcje, na które należy zwrócić uwagę.
Aby pobrać i zainstalować Webvisum, wchodzimy na stronę http://www.webvisum.com/en/main/download
Strona dodatku i sama wtyczka wyświetla się w języku angielskim, ale w związku z tym, że raz ustawiona działa później poprawnie, a sam proces instalacji nie jest skomplikowany, język obcy nie powinien zbytnio utrudniać korzystania z wtyczki. Należy otworzyć stronę, tym razem w przeciwieństwie do Flasha koniecznie w Firefoksie, ponieważ Webvisum jak większość dodatków do przeglądarki Mozilli nie posiada własnego zewnętrznego instalatora jak Flash Player.
Na otwartej stronie trzeba odnaleźć i aktywować link o treści ‘Install the WebVisum extension’. Procedura instalacji dodatku jest zawsze taka sama. Gdy Firefox wyświetli informację, jaki dodatek zamierzamy zainstalować, należy wcisnąć przycisk ‘Zzainstaluj’. Po instalacji, gdy screenreader powie, że dodatek Webvisum zostanie zainstalowany po ponownym uruchomieniu przeglądarki, wciskamy klawisz Tab, aby dojść do przycisku ‘Uruchom ponownie teraz’ i wciskamy Enter. Przeglądarka załaduje się już z włączonym dodatkiem Webvisum, który poprosi o podanie nazwy użytkownika i hasła. Podajemy te dane i pozostawiamy zaznaczone pole wyboru, aby nasze dane logowania zostały zapamiętane. Przy kolejnych uruchomieniach przeglądarki zawsze będzie wyświetlało się powiadomienie o zalogowaniu do Webvisum, z możliwością zamknięcia wiadomości.
Opcje Webvisum
Ponieważ wtyczka Webvisum modyfikuje strony, które otwiera Firefox, polecam wyłączenie opcji za to odpowiedzialnych, zwłaszcza, jeśli współpracujemy z osobami widzącymi na jednym komputerze lub we współpracy z osobą widzącą razem przeszukujemy jakieś strony i treści.
Aby otworzyć ustawienia Webvisum, otwieramy menu ‘Narzędzia’, odszukujemy podmenu ‘Webvisum’, a następnie wybieramy ‘Preferences’. W grupie ‘General’ odszukujemy klawiszem Tab i odznaczamy Spacją pole wyboru ‘Annotate or modify pages on load automatically’ i pole ‘Fix dynamic dropdown boxes on page load’. Uwaga po odznaczeniu tych pól skuteczność wtyczki może się zmniejszyć, jednak na niektórych stronach jest to przydatne. Użytkownicy Window-Eyes koniecznie muszą zaznaczyć następujące pole wyboru ‘Use regular alert dialogs for notifications. For Window Eyes users or when Webvisum alerts are not read to you by your screen reader’. Dzięki tej opcji Window-Eyes nie odczytuje automatycznie różnych powiadomień Firefoksa, w tym tych od Webvisum, które wyświetlane są przy różnych zdarzeniach, np. blokadzie przekierowania strony, instalacji dodatku czy wyświetleniu informacji o zalogowaniu do Webvisum. Nie tylko użytkownikom programu Window-Eyes polecam zaznaczenie tego pola wyboru, ponieważ łatwiej jest wcisnąć Spację po uruchomieniu przeglądarki, aby zamknąć okno powiadomienia Webvisum i przejść bezpośrednio na stronę, niż długo szukać przycisku ‘Zamknij’ klawiszami Shift+Tab zarówno z NVDA, jak i JAWS. Reszty opcji nie trzeba zmieniać, chociaż jeśli zainstalowany zostanie dodatek navigational sounds, to można jeszcze przejść na panel sound w panelu ustawień webvisum i odznaczyć użycie dźwięku click, a pozostawić jedynie aktywny dźwięk błędu, w ten sposób dźwięki nawigacyjne będą odtwarzane przez dodatek navigational sounds o którym poniżej, a webvisum odtworzy dźwięk tylko wtedy, gdy pojawi się jakiś błąd.
Polecane dodatki
Wszystkie wymienione do tego miejsca dodatki są niezbędne do poprawnego przeglądania. Teraz wymienię i krótko opiszę kilka rozszerzeń i wtyczek, które mogą przyspieszyć lub uprzyjemnić przeglądanie Internetu z Firefoksem.
Instalacja antyreklamowego dodatku Adblock Plus i zestawów filtrów do niego
Aby zainstalować dodatek, trzeba wejść na stronę https://addons.mozilla.org/pl/Firefox/addon/adblock-plus/?src=cb-dl-mostpopular
Na tej stronie należy odnaleźć i aktywować link ‘Zainstaluj’. Jest to niestety jeden z takich dodatków, w przypadku których Firefox blokuje najpierw pytanie o zgodę, gdy zezwolimy na pytanie o zgodę w powiadomieniach przeglądarki, to wtedy wyświetli się właściwe okno z monitem o zainstalowanie dodatku, w którym wybieramy ‘Zainstaluj’. Po instalacji i ponownym uruchomieniu przeglądarki otworzą się dwie strony. Jedna z nich to ta strona, z której wybrany został link ‘Zainstaluj’, a druga, która otworzy się jako karta na pierwszym planie to informacja o tym, że Adblock Plus został zainstalowany, a wstępny zestaw filtrów easyList został dodany do Adblock Plusa.
Należy zamknąć obie strony, a więc przeglądarkę i uruchomić program ponownie. Oprócz standardowego zestawu easyList, proponuję również dodanie dwóch innych zestawów filtrów. Zestawy filtrów to odpowiedniki, a właściwie pierwowzory list ochrony przed śledzeniem w Internet Explorerze 9 i działają na tej samej zasadzie.
Oto pierwsza z list, którą polecam: https://easylist-downloads.adblockplus.org/
Na tej stronie odszukujemy nagłówek o treści ‘EasyPrivacy’, a następnie strzałką w dół docieramy do linka ‘Add EasyPrivacy to Adblock Plus’ i aktywujemy go. Adblock zapyta, czy chcemy dodać subskrypcję zestawu filtrów, oczywiście potwierdzamy wybór przyciskiem ‘Subskrybuj’.
Kolejną listę, tym razem polską, pobrać trzeba ze strony http://www.adblocklist.org/.
Na stronie trzeba odnaleźć i aktywować link ‘Dodaj subskrypcję do Adblock Plus’. Jest to polska strona, a instrukcje na niej są dobrze i w przystępny sposób napisane.
Navigational Sounds, czyli małe ułatwienie dla użytkowników Internet Explorera
Wszyscy, którzy wyłączają wszelkie dźwięki towarzyszące przeglądaniu sieci Web, od dźwięków Webvisum i sygnałów screenreadera po głośne reklamy Flash, mogą pominąć opis działania i instalacji tego dodatku.
Jako wieloletni użytkownik Internet Explorera, po pierwszym otwarciu Firefoksa i przejrzeniu kilku stron zauważyłem brak dźwięków nawigacyjnych i alertów programu Internet Explorer. Znalazłem jednak rozwiązanie, dzięki któremu przyzwyczajenie się do interfejsu i działania tej przeglądarki stało się o wiele prostsze i przyjemniejsze.
Z pomocą przychodzi nam tutaj dodatek Navigational Sounds, który odtwarza dźwięki z Internet Explorera, czyli początku ładowania strony po wciśnięciu przycisku Entera na linku, zakończeniu ładowania strony i każdego odświeżania. Nawet powiadomienia programu Firefox można odbierać jako istnienie paska informacji czy paska powiadomień. Ukończenie pobierania plików również sygnalizowane jest dźwiękiem. Wtyczka ta używa tych samych dźwięków, jakich używa Internet Explorer, czyli zawsze zgodnych ze schematem dźwięków ustawionym w systemie Windows.
Aby pobrać Navigational Sounds, należy otworzyć tą stronę https://addons.mozilla.org/pl/Firefox/addon/navigational-sounds/?src=search
Po otwarciu strony standardowo odszukujemy link ‘Zainstaluj’, potwierdzamy chęć instalacji, a po zakończeniu procesu wybieramy przycisk ‘Uruchom teraz’ i od wpisania adresu po ponownym uruchomieniu przeglądarki słyszymy dźwięki z Internet Explorera. Dodatek posiada opcje, ale domyślnie wszystkie dźwięki są włączone i opcji nie trzeba zmieniać. Interfejs opcji, podobnie jak w Webvisum, jest w języku angielskim.
Status-4-Ever, czyli zachęta wieloletnich użytkowników Firefox 2 i 3 do aktualizacji przeglądarki
Czy przeraziły was modyfikacje interfejsu, takie jak zniknięcie paska stanu czy paska menu? Wszystkim użytkownikom Firefoksa od wersji 4 aż do najnowszej polecam dodatek Status-4-evar.
Aby go zainstalować, otwieramy stronę https://addons.mozilla.org/pl/Firefox/addon/status-4-evar/?src=cb-dl-featured
jak zawsze na stronie dodatków do Firefoksa, aktywujemy link ‘Zainstaluj’.
Po ponownym uruchomieniu przeglądarki można wcisnąć skrót Alt+Spacja, aby otworzyć menu sterowania oknem, wcisnąć literę s, aby je zmaksymalizować i w bardzo prosty sposób sprawdzić, czy pasek stanu się pojawił. Wystarczy użyć po prostu skrótu ‘Czytaj pasek stanu’ w używanym programie odczytu ekranu (Insert+End w NVDA, Ctrl+Insert+s w Window-Eyesie oraz Insert+PageDown w JAWSie.
Użytkownik może także sprawić, aby pasek stanu pokazywał, czy aktualnie pobierane są jakiekolwiek pliki. Do opcji wtyczki Status-4-Evar można dostać się, otwierając kartę ‘Dodatki’ z menu ‘Narzędzia’, następnie ‘Rozszerzenia’, a na liście dodatków wybrać Status-4-Evar i odnaleźć przycisk ‘Opcje’. Modyfikacji ustawień dokonuje się w języku polskim, jednak większość z nich to detale przydatne raczej słabowidzącym i widzącym użytkownikom.
Aby na stałe włączyć pasek menu w oknie przeglądarki, z menu ‘Widok’ wybieramy i rozwijamy podmenu ‘Paski narzędzi’, a następnie zaznaczamy element ‘Pasek menu’.
Noscript, czyli kompleksowe blokowanie skryptów na stronach
Zaawansowanym użytkownikom Firefoksa polecam jeszcze jeden dodatek, służący do blokowania skryptów różnego typu na stronach. Zaczynającym przygodę z tą przeglądarką czy w ogóle z Internetem nie polecam jego instalacji.
Można pobrać go ze strony: http://noscript.net/
Po otwarciu strony należy aktywować link ‘Install’ i postąpić zgodnie z opisaną już przy okazji dodatku Adblock Plus procedurą.
Strona jest w języku angielskim, ale same opcje dodatku są wyświetlane w języku polskim.
Download Manager Tweak
Ten dodatek polecam użytkownikom, którzy używają przeglądarki firefox w wersji 20 lub wyższej i z jakichś powodów chcą powrócić do dawnego wyglądu menedżera pobierania plików, dostępnego po wciśnięciu Ctrl+j.
Skąd całe zamieszanie? W firefox 20 wprowadzono bibliotekę, czyli mini aplikację zawartą w przeglądarce pozwalającą wyświetlać nie tylko listę pobranych plików i wygodnie nią zarządzać, ale również wprowadzono wyświetlanie i przeglądanie historii w tej samej bibliotece. Jeżeli komuś z jakichś względów przeszkadza nowe okno np. brak chęci na zmianę przyzwyczajenia lub zbyt duża ilość opcji okna biblioteki to polecam wyżej wymieniony dodatek. Można go pobrać tutaj.
https://addons.mozilla.org/pl/firefox/addon/download-manager-tweak/
Na stronie która się otworzy należy odszukać nagłówek o treści „latest versions” i aktywować link download przy najnowszej wersji.
Strona pobierania dodatku jest w języku angielskim, jednak sam dodatek zawiera tłumaczenie na język polski już po instalacji. można go również odnaleźć przy użyciu strony dodatki w przeglądarce mozilla firefox po wciśnięciu Ctrl+Shift+a.
Uwaga po zainstalowaniu dodatku w oknie opcje pojawi się dziewiąty panel, pod panelem zaawansowane o nazwie pobieranie plików. Tak naprawdę zyskujemy więcej opcji z nowym dodatkiem niż było ich w starszej wersji firefox czy w nowej bibliotece dostępnej od wersji 20. Nie stracimy też żadnej funkcjonalności, bo zgodnie z ustawieniami dodatku Status-4-Evar historia zawsze będzie dostępna w panelu bocznym po wciśnięciu skrótu klawiszowego Ctrl+h, natomiast po zainstalowaniu dodatku przywracającego menedżer pobierania zyskujemy dwie bardzo ważne rzeczy. Pierwszą jest zgrupowanie opcji pobierania w jednym miejscu w oknie opcje a drugą rzeczą jest nowość, czyli otwieranie menedżera pobierania w nowej karcie.
Menedżer dodatków Firefoksa
Aby dodać nowy dodatek ze strony, usunąć lub zmienić opcje zainstalowanego dodatku, najlepiej posłużyć się menedżerem dodatków. W tym celu należy nacisnąć Ctrl+Shift+a. Nie jest to niezależne okno dialogowe, jak w Internet Explorerze, ale osobna zakładka, która otwiera i zachowuje się, jak niezależna strona sieci WWW. Nie polecam jednak używania jej w trybie wirtualnego kursora JAWS czy w trybie przeglądania Window-Eyesa. Użytkownicy tego drugiego powinni pamiętać o wciśnięciu insert-b, czyli ‘Omiń klawisz’, bezpośrednio przed wciśnięciem Ctrl-Shift-a.
W zakładce ‘Dodatki’, podobnie jak w Internet Explorerze, znajdują się dwa pola listy, jedno z nich to kategorie dodatków, opcja ‘Pobierz dodatki’, a także element ‘Szukaj we wszystkich dodatkach’. Część dodatków umieszczona jest w grupie ‘Rozszerzenia’, część w grupie ‘Wtyczki’. Jeszcze ktoś doinstalował motywy, znajdzie je również w grupie ‘Wygląd’. Kolejne opcje w zakładce ‘Dodatki’ zmieniają się w zależności od wybranej kategorii dodatków i konkretnego dodatku, ale opcje w większości dostępne przy każdym dodatku, to przyciski: ‘Usuń’ i ‘Więcej’. Przy wielu z dodatków jak Noscript, Adblock Plus czy Webvisum znajduje się przycisk ‘Opcje’. Aby zakończyć pracę z dodatkami, należy po prostu zamknąć kartę, wciskając Ctrl+F4i powrócić do przeglądanej strony.
MozBackup
MozBackup to narzędzie służące do tworzenia kopii zapasowej profili produktów Mozilli, np. przeglądarki Firefox czy klienta poczty Thunderbird. Ten mały program został szczegółowo omówiony w podcascie Michała Dziwisza (link na końcu tekstu), ale wspomnieć trzeba tutaj o jednej ważnej funkcji. W czasie wybierania, które elementy mają zostać przywrócone z kopii profilu lub jakie elementy mają trafić do kopii zapasowej, należy wcisnąć przycisk ‘Unknown file types’ w wersji angielskiej lub ‘Nierozpoznane pliki’ w wersji polskiej. Następnie w oknie, które się pojawi, należy pozostawić zaznaczenie pola wyboru ‘Zaznacz/odznacz wszystkie’ lub ‘Select/unselect all’ i przejść klawiszem Tab do pola listy nierozpoznanych przez MozBackup plików i folderów, znajdujących się w profilu produktu Mozilli. Tutaj należy wcisnąć Ctrl+a, a następnie odnaleźć i wcisnąć przycisk ‘Ok.’. Myszką screenreadera można sprawdzić, czy w dolnej części okna, obok przycisku dotyczącego nierozpoznanych plików, pojawiła się graficzna ikona znacznik wyboru. Jeżeli tak jest, to mamy pewność, że wszystkie pliki, włącznie z nieznanymi, z naszego profilu zostaną zawarte w kopii lub z niej przywrócone.
Zakładki dynamiczne, czyli kanały RSS
Dodawanie i obsługa kanałów RSS w programie Firefox zostały opisane szczegółowo w innym artykule Michała Dziwisza.
Należy tylko dodać teraz do tego, co już wiadomo, że w przypadku pracy z aplikacjami JAWS oraz Window-Eyes z najnowszą wersją programu Firefox, mogą pojawiać się problemy z widocznością kontrolek odpowiedzialnych na stronach za dodawanie zakładek dynamicznych. Oto przykład, co należy wtedy zrobić.
Otwieramy stronę, której kanał RSS chcemy dodać.
Z menu ‘Zakładki’ wybieramy ‘Subskrybuj’, jeśli to podmenu rozwijamy je i wybieramy żądany kanał RSS. Teraz należy wyłączyć tryb przeglądania w Window-eyesie, czyli wcisnąć Ctrl-shift-a, wyłączyć wirtualny kursor w programie JAWS (insert+z). Po wyłączeniu tych opcji, na otwartej stronie kanału wciskamy Tab, aby przejść do listy rozwijanej ‘Subskrybuj ten kanał za pomocą”. Domyślnym wyborem, który należy pozostawić, jest opcja ‘Dynamiczne zakładki’. Klawiszem Tab przechodzimy do pola wyboru ‘Zawsze używaj dynamicznych zakładek do subskrypcji kanałów”. Sugeruję zaznaczyć tę opcję, ponieważ inaczej procedurę trzeba będzie powtarzać przy chęci dodania każdego następnego kanału. Po zaznaczeniu pola wyboru i wciśnięciu przycisku ‘Subskrybuj’ oraz potwierdzeniu chęci subskrypcji, ustawienia zostaną zapamiętane. Każde następne otwarcie jakiegoś kanału RSS spowoduje wyświetlenie okna dialogowego, pozwalającego dodać kanał do Firefoksa jako dynamiczną zakładkę. Jeżeli nie chcemy subskrybować danego kanału, to łatwiej jest przecież nacisnąć klawisz Escape niż powtarzać całą powyższą procedurę.
Wyszukiwanie i szybka zmiana wyszykiwarek w polu wyszukiwania Firefoksa
Ostatnia już interesująca cecha tej przeglądarki, która może się przydać, to genialnie rozwiązane wyszukiwanie. Gdy zostanie wciśnięty przycisk Ctrl+k, to screenreader wyświetli komunikat ‘Pasek narzędzi nawigacyjnych: Szukaj w Google’. Zrobi to nie bez powodu, albowiem Google jest pierwszą na liście wyszukiwarką w Firefoksie. Teraz wystarczy wcisnąć klawisze Ctrl+strzałka w dół i program zmieni wyszukiwarkę na kolejną na liście. Będą to polskie, a nie angielskie wyszukiwarki, choć wielu osobom zapewne przydałaby się taka funkcja. Po zmianie wyszukiwarki np. z Google na Wirtualną Polskę, Merlin czy Allegro, program Firefox nie powraca do domyślnej przeglądarki.
Podsumowanie
Program Firefox to dla niewidomych na dzień dzisiejszy jedyna alternatywa dla Internet Explorera, prawie w pełni, oficjalnie wspierana przez wszystkie screenreadery. To prosta aplikacja, której konfiguracja nie wymaga uprzedniego czytania plików pomocy. Program jest darmowy, a przeglądanie wielu stron w szybki sposób nie stanowi z nim prawie żadnego problemu. Z zalet tej aplikacji wymieniłem najważniejsze.
Teraz czas na kilka gorzkich słów. Trudne do przewidzenia jest zawieszanie się przeglądarki oraz jej niespodziewane zamknięcia i wyświetlenia okna narzędzia zgłaszania awarii. Nawet dziś, po kilku już latach rozwoju współpracy z Jawsem czy Window-Eyesem pojawiają się kłopoty związane z niewidzianymi linkami na różnych stronach, brakiem opisów dla niektórych kontrolek takich jak menu przycisków. Przykładem jest strona facebook.com. Ogólnie jednak jest coraz lepiej, zwłaszcza w wersji 19 i 20.
Na sam koniec powtórzę to, co napisałem w tekście opisującym rozpoczęcie pracy z Internet Explorerem. Moim zdaniem należy mieć obie te przeglądarki i korzystać z nich aktywnie, w zależności od potrzeb i wygody na danej stronie.
Kamil Żak
Czytaj również:
Michał Dziwisz – RSS w produktach Mozilli
Kamil Żak – Rozpoczęcie pracy z Internet Explorer
