[fot. Zdjęcie przedstawia notatnik]
Sięgając myślą wstecz, widzę znajomych z problemami wzrokowymi, robiących notatki głosowe, nagrywających wykłady na kasety magnetofonowe podczas, gdy inni po prostu notowali na karteczkach. Zaczęło się to zmieniać kilkanaście lat temu, kiedy to miejsce kaset zajęły niewielkie karty pamięci, a rynek opanowały dyktafony cyfrowe.
Renata Olszewska*
Mój pierwszy dyktafon, polskiej firmy Univex, nosił nazwę Business Memo i przeznaczony został dla ludzi świata biznesu. Dzięki temu, że urządzenia tego typu dedykowane były wszystkim, a nie tylko używającym wsparcia głosowego, mamy obecnie na rynku ogromną różnorodność sprzętu, którego ceny, choć może jeszcze zbyt wysokie, nie są już zaporowe.
Współczesne dyktafony stają się podręcznymi notatnikami. Pozwalają nagrywać bardzo długie wypowiedzi, są wygodne w użyciu, charakteryzują się dobrą jakością dźwięku. Można je ze sobą wszędzie zabrać, ponieważ niewiele ważą i mają kieszonkowe wymiary. Dziś nikogo już nie dziwi taki sposób notowania.
Na rynku istnieje ogromny wybór marek i modeli. Wciąż pojawiają się nowe, lepsze i tańsze dyktafony. Dlatego też możemy mieć trudności z dokonaniem wyboru. Nie ma jednego cudownego urządzenia, które spełniałoby oczekiwania wszystkich nabywców. Można, natomiast, wskazać na ważne kryteria doboru.
Najważniejsza jest, według mnie, odpowiedź na pytanie: „Do czego będzie nam służył dyktafon?”. Jeśli mamy zamiar używać go jako „karteczki” i zapisywać numery telefonów, PESEL, NIP, listę zakupów, notki dla członków rodziny, może wystarczy nam model prostszy i tańszy. Jeśli zależy nam na wpływie na parametry nagrywania i odtwarzania, a nagrania będą trwały wiele godzin, poszukajmy modelu bardziej wszechstronnego, o większej pojemności. Generalnie im droższy model dyktafonu, tym więcej parametrów, filtrów i możliwości dopasowania go do naszych potrzeb.
Drugim kryterium jest udźwiękowienie urządzenia. Należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy wystarczy, by dyktafon miał możliwość sygnalizowania działań dźwiękiem, czy też powinien przekazywać komunikaty głosowe.
Trzecim kryterium jest cena. Z wysokością ceny wiąże się najczęściej jakość nagrań, która zależna jest od rodzaju wmontowanego mikrofonu wewnętrznego i głośniczka, oraz pojemność.
Przed wybraniem sprzętu, należy zdecydować, czy urządzenie ma być tylko dyktafonem, czy też wielofunkcyjnym narzędziem, np. odtwarzaczem mp3, odtwarzaczem książek, radiem.
UWAGA: Zanim wybierzemy konkretny produkt, odwiedźmy sklep, by zobaczyć, dotknąć i samemu wypróbować każdy model.
Ważne cechy:
* Konstrukcja zapewniająca komfort obsługi, wyposażenie w wyczuwalne przyciski o zróżnicowanym kształcie, wykonujące pojedyncze funkcje. Modele obsługiwane przy pomocy ekranów dotykowych mogą być dla osób niewidomych niedostępne lub mało komfortowe w użyciu.
* Łatwość nawigacji pomiędzy nagranymi notatkami, sterowanie przyciskami nawigacyjnymi, a nie poprzez menu.
* Odpowiednia pojemność. W modelach przeznaczonych do własnych notatek może nam wystarczyć 128 MB, jednak, gdy chcemy nagrywać i przechowywać wykłady, pomyślmy o modelach z możliwością obsługi wymiennej karty.
* Format zapisu dźwięku powinien być ogólnodostępny, pozwalający na odtwarzanie go nie tylko w dyktafonie, ale i na komputerze bez dodatkowych czynności (konwersji do innych formatów).
* Możliwość komunikacji z komputerem za pośrednictwem złącza USB, co znacznie ułatwia archiwizowanie nagrań.
* Opcja indeksowania (oznaczenia) ważnego miejsca w notatce, co pozwala na szybkie odnalezienie interesującego nas fragmentu.
* Obsługa folderów, czyli elektronicznych „teczek na dokumenty”, które pozwalają porządkować notatki tak, by np. przepisy kulinarne nie mieszały się z telefonami i adresami instytucji. Funkcja ta przyspiesza odnajdywanie notatki głosowej.
* Wyrazisty wyświetlacz z możliwością regulowania kontrastu oraz czcionki odpowiedniej dla osoby słabowidzącej.
* Regulacja prędkości odtwarzania. Notatki, które chcemy szybko przejrzeć, możemy odsłuchać w przyspieszeniu, a nagrań, które przepisujemy, z których się uczymy, wolniej niż w rzeczywistości zostały nagrane.
* Żywotność baterii.
* Wyposażenie urządzenia w przełącznik Hold, który pozwoli na zablokowanie klawiatury, dzięki czemu nie włączymy przypadkowo dyktafonu w kieszeni czy torbie.
* Sygnały dźwiękowe towarzyszące naciskaniu przycisków lub udźwiękowienie menu i przełączników.
* Solidnie wykonana obudowa, odporna na uszkodzenia i zarysowania.
PRZYKŁAD PROSTEGO DYKTAFONU CYFROWEGO
Zapewniającym prostotę obsługi, a zarazem bardzo funkcjonalnym dyktafonem cyfrowym, jest monofoniczny VN-3100PC firmy Olympus.
Wyposażony został w pamięć wewnętrzną (128 MB), co przekłada się na czas nagrania, od ok. sześciu do ponad dwudziestu trzech godzin. Ze względu na jakość dźwięku, proponowałabym pozostać przy trybie XHQ (340 min) lub HQ (700 min).
Do nawigacji pomiędzy nagraniami służy duży, umieszczony centralnie przycisk. W zależności od kierunku nacisku, pozwala zmieniać nagranie lub regulować głośność. Naciśnięty pośrodku umożliwia zmianę tempa odtwarzania na jedno z trzech dostępnych: przyspieszone, zwolnione lub rzeczywiste. Sygnały dźwiękowe, towarzyszące naciskaniu klawiszy, charakteryzują się różną wysokością w zależności od funkcji, której towarzyszą, co znacznie ułatwia nawigację. Na bocznej krawędzi znajduje się suwak HOLD.
VN-3100PC posiada dwie przydatne funkcje. Jest on wyposażony w funkcję uruchamiania nagrywania głosem (VCVA) oraz indeksowania. Ten modem Olympusa posiada również złącze USB, które niezwykle ułatwia archiwizację i komunikację z komputerem. Nagrania mogą być odsłuchiwane z wbudowanego głośnika lub poprzez słuchawki. Dla podniesienia jakości dźwięku, możemy podłączyć zewnętrzny mikrofon.
Notatki dźwiękowe zostają umieszczone w jednym z czterech folderów. Wyborowi każdego z nich towarzyszy odpowiedni sygnał dźwiękowy. W każdym z folderów można zapisać 100 notatek.
Dyktafon zasilany jest dwoma bateriami AAA (tzw. cienkie paluszki). Ciągły czas pracy w trybie nagrania to około dwadzieścia pięć, a przy odtwarzaniu dwanaście godzin.
Można go kupić już za około 200 zł.
PRZYKŁAD DYKTAFONU CYFROWEGO BĘDĄCEGO JEDNOCZEŚNIE ODTWARZACZEM MP3 I NOŚNIKIEM DANYCH
Dyktafon cyfrowy, oprócz swej podstawowej funkcji, może być używany jako odtwarzacz plików mp3. Wiele modeli spełnia także rolę popularnego pendrive’a, a więc nośnika danych. Przykładem takiego urządzenia jest stereofoniczny WS-331M firmy Olympus.
Został on wyposażony w pamięć wewnętrzną o pojemności 2 GB, więc z powodzeniem może służyć zarówno do nagrywania wykładów, jak i przechowywania zdjęć czy dokumentów. Urządzenie składa się z dwóch części, po rozłożeniu jedną z nich podłączamy do złącza USB komputera. Nie wymaga dodatkowego oprogramowania, gdyż jest widziany jako kolejny dysk wymienny.
Nagrane pliki zapisywane są w formacie WMA, choć dyktafon wyposażony jest w opcję odtwarzania plików MP3. Ten model Olympusa posiada dziewięć trybów sterowania prędkością odtwarzania.
Notatki dźwiękowe umieszcza się w jednym z pięciu folderów. Przejściu pomiędzy nimi towarzyszy sygnał dźwiękowy, taki sam dla każdego z katalogów, co może być pewnym utrudnieniem dla osób niewidomych. Rozwiązaniem tego problemu jest nagranie notatki podającej nazwę każdego folderu.
WS-331M zasilany jest 1 baterią AAA.
Kosztuje około 560 zł.
DYKTAFONY CYFROWE Z GŁOSOWYM MENU
Na początku 2007 roku, pojawiły się na rynku modele dyktafonów firmy Olympus z udźwiękowionym menu. Należały do nich DS-30, DS-40, DS-50. Choć nie są to produkty skierowane bezpośrednio do osób niewidomych i słabowidzących, niewątpliwie funkcja ta wpływa na wzrost komfortu użytkowania. Jesienią tego roku, na rynku, mają pojawić się trzy nowe modele: DS-55, DS-65, DS-75, których udźwiękowienie było konsultowane z Royal National Institute of the Blind, brytyjskim odpowiednikiem Polskiego Związku Niewidomych.
Dyktafony posiadają komunikaty dźwiękowe dla menu i przycisków sterujących większością funkcji, nie są jednak wyposażone w głosowe informowanie o czasie i długości nagrania, nazwie pliku oraz poziomie wskaźników. Informacje wypowiadane są w języku angielskim. Producent zapowiada wzbogacenie systemu głosowego przewodnictwa m.in. o informacje na temat aktualnego poziomu naładowania baterii. Ponadto wszystkie, wyżej wymienione modele, posiadają duży podświetlany ekran LCD o wysokim kontraście.
Dyktafony z serii DS pozwalają na uzyskanie wysokiej jakości nagrania, dzięki czemu nie jest konieczne korzystanie z zewnętrznego mikrofonu. Model DS-75 posiada opcję manualnej regulacji poziomu wejściowego podczas nagrywania, co zapewnia możliwość wpływu na poziom rejestrowanego dźwięku. Można regulować prędkość odtwarzania w zakresie od 50 do 200%.
[fot. Zdjęcie dyktafonu z serii DS, podpis: Cyfrowy dyktafon DS-75 firmy Olympus]
Urządzenie obsługuje pliki w formatach MP3, PCM, AA i WMA, a także książki dźwiękowe i podcasty. Praktyczną funkcją jest możliwość wstawiania znaczników do plików podcast, tak by później łatwiej było odszukać ważne dla nas miejsca. Każdy z nowych modeli ma zwiększoną pojemność pamięci zintegrowanej, od 256 MB w przypadku DS-30 do 4 GB w DS-75. Dodatkowo mogą posiadać moduł zdalnego sterowania. Wszystkie modele wyposażono w funkcję aktywacji głosem (VCVA)
Zarządzanie notatkami jest bardzo proste -mamy do dyspozycji pięć folderów zapisu oraz folder muzyczny, który mieści do 200 utworów.
Informacje o produktach firmy Olympus znaleźć można na www.partner.olympus.pl
UDŹWIĘKOWIONY DYKTAFON MILESTONE
Milestone, firmy Bones Ltd., to dyktafon cyfrowy przygotowany specjalnie z myślą o osobach niewidomych. Nie posiada wyświetlacza, a obsługa odbywa się przy użyciu dużych, wyraźnie wyczuwalnych przycisków oraz różnorodnych ich kombinacji. Wydawanym komendom towarzyszą komunikaty głosowe. Obudowa wykonana jest z wytrzymałego plastiku.
Nagrania mogą być umieszczane w pamięci wewnętrznej lub na karcie, dzięki czemu mamy wpływ na pojemność sprzętu i możemy go rozbudowywać. Urządzenie posiada wejście liniowe. W Milestone obok dyktafonu możemy mieć inne funkcje np. odtwarzacz mp3, odtwarzacz książek w formacie DAISY.
Na rynku znajdują się, aktualnie, wersje 310 i 311 w cenie 935 zł, lecz jesienią 2008 zapowiadana jest wersja 312. Będzie wyposażona w nowe funkcje. Tymi, które mogą podnieść komfort pracy z nim, jako dyktafonem, są m.in.: możliwość regulacji prędkości odtwarzania, bezpośrednie podłączenie mikrofonu stereofonicznego, powiększenie pamięci wewnętrznej do 1GB oraz wyposażenie w USB 2.0. W wersji 312 będzie można nagrywać notatki w formacie MP3 i WAV, a odtwarzać m.in: WAV, MP3, OGG, WMA. Wyposażony będzie w syntezator mowy, co pozwoli na odtwarzanie plików z tekstem. Zintegrowany zegar ma także umożliwić rozpoczęcie nagrywania z wbudowanego radia FM.
[fot. Zdjęcie przedstawia Milestone’a, podpis: Cyfrowy dyktafon Milestone 311 firmy Bones Ltd.]
Z udostępnionych przez producenta informacji wynika, że poszczególne funkcję będą osiągalne po wykupieniu każdej z nich przez użytkownika.
Zasilanie odbywa się poprzez wbudowaną baterię litową.
Dla uzyskania pełnej informacji o dyktafonach Milestone proponuję zajrzeć na stronę www.altix.pl
DYKTAFONY CYFROWE W URZĄDZENIACH SŁUŻĄCYCH CZYTANIU
Dyktafony cyfrowe, jako funkcje dodatkowe, umieszczane są w niektórych przenośnych urządzeniach przeznaczonych do czytania książek, takich jak E-lektor czy Victor Stream Reader.
Dostępne w Polsce wersje tych urządzeń nie posiadają wyświetlacza. Ponieważ są one wyposażone w syntezator mowy, użytkownik uzyskuje, pełną kontrolę nad wykonywanymi czynnościami. Ponadto wbudowana synteza mowy umożliwia odtwarzanie książek w formacie txt.
Victor i E-lektor pozwalają na zmianę prędkości odsłuchiwania notatek i książek. Dzięki przypisaniu dyktafonowi specjalnego przycisku, nagrywanie można rozpocząć w każdej chwili, nawet w trakcie słuchania książki.
Notatki dźwiękowe tworzone w E-lektorze zapisywane są jako pliki WAV, Victor koduje je we własnym formacie, dlatego też przed odczytem, powinniśmy zainstalować na komputerze kodek lub zmienić notatki audio w pliki WAV.
Odsłuchiwanie nagrania może odbywać się przez głośnik lub słuchawki, a nagrywanie poprzez wewnętrzny lub zewnętrzny mikrofon. Dzięki traktowaniu urządzenia jako dyski zewnętrznego, po podłączeniu do komputera możemy zobaczyć jego zawartość bez konieczności instalowania dodatkowego oprogramowania.
Zarówno E-lektor, jak i Victor Stream Reader, oferują możliwość sprawdzenia rozmiaru wolnego miejsca na karcie. Oba obsługują karty o pojemności do 16 GB.
Utrzymaniu porządków w notatkach sprzyja możliwość tworzenia folderów. E-lektor oferuje taką funkcję. Katalogi tworzymy za pomocą komputera. Victor umieszcza notatki w jednym folderze. W obu urządzeniach nagrania mogą być usuwane z poziomu odtwarzacza.
Ponieważ funkcje notowania są w takich urządzeniach umieszczane dodatkowo, warto przed zakupem sprawdzić, czy dana wersja oferuje wszystkie potrzebne nam funkcje.
Pełną informację i ceny można sprawdzić na stronach: www.e-lektor.eu.pl i www.ece.com.pl
INNE ROZWIĄZANIA
Wiele urządzeń, takich jak odtwarzacze mp3, telefony komórkowe oraz notatniki brajlowskie, posiada, jako funkcję dodatkową, wbudowany dyktafon.
Aby skorzystać z opcji nagrywania głosu w odtwarzaczach MP3, musimy, zazwyczaj, wybrać funkcję nagrywania poprzez menu. Znacznie zmniejsza to komfort obsługi i wydłuża czas rozpoczęcia procesu rejestrowania dźwięku.
W wielu modelach telefonów komórkowych można przypisać klawisz szybkiego dostępu do dyktafonu. Nie zwalnia to jednak z obowiązku wyboru określonej czynności dyktafonu w submenu. Dodatkowym minusem jest fakt, iż w większości aparatów, notatki dźwiękowe są ograniczone, co do ich czasu trwania, np. do 1 minuty. Po utworzeniu pliku trzeba go ponadto przenieść do wybranego folderu.
Odtwarzacze mp3, telefony komórkowe, czy inne urządzenia, posiadające w opcji dodatkowej dyktafon, są pomocne, gdy ich użytkownik chce stworzyć krótką informację o np. adresie, czy numerze telefonu, jednakże nie sprawdzają się w przypadku nagrywania w dużych pomieszczeniach, w których mówca jest znacznie oddalony od mikrofonu.
Zarówno sam sprzęt, jak i jego oprogramowanie, zmieniają się praktycznie z dnia na dzień, dlatego też przed dokonaniem zakupu należy zapoznać się, najlepiej na stronach www producentów lub też w autoryzowanych salonach sprzedaży, z aktualną ofertą.
* Autorka jest wykształcenia ekonomistą i tyflopedagogiem. Od 1992 roku pracuje z dorosłymi niewidomymi i słabowidzącymi w Ośrodku Rehabilitacji i Szkolenia Polskiego Związku Niewidomych w Bydgoszczy, ucząc informatyki, tyflotechniki i przedmiotów związanych z zawodem telemarketera. Jest zwolennikiem stosowania nowoczesnych technologii w rehabilitacji i życiu codziennym osób z problemami wzrokowymi. Stosuje je osobiście i zachęca do tego innych. Zdjęcia: www.partner.olympus.pl, www.bones.ch
