[fot. Marcin Kisiecki, Zdjęcie przedstawia pracowników Fundacji Eudajmonia, pokazujących za pomocą języka migowego wyraz “Wsparcie”]
Nowy zawód trenera pracy może zmienić życie osób z niepełnosprawnościami. To trener pomoże im znaleźć posadę i zorganizować się na nowym stanowisku. Co więcej, taką formę pomocy należy szybko uregulować prawnie.
Ramy polskiego prawa nie ujmują bowiem formy aktywizacji zawodowej, jaką jest zatrudnienie wspomagane. A jaki jest jego cel? Chodzi przede wszystkim o ułatwienie osobom niepełnosprawnym wejścia na rynek pracy. Można przyjąć, że z zatrudnienia wspomaganego powinni skorzystać ci, którym najtrudniej funkcjonować ze względu na rodzaj uszkodzenia organizmu. Będą to: osoby z niepełnosprawnością intelektualną, niewidome i słabowidzące, niesłyszące, chorujące psychicznie, mające całościowe zaburzenia rozwojowe, bądź niepełnosprawność sprzężoną.
ZBUDUJMY MODEL
Zatrudnienie wspomagane wymaga stworzenia kompleksowego modelu aktywizacji zawodowej, wypracowania standardów wdrażania i formalno-prawnych aspektów jego funkcjonowania. Jego założenia muszą opierać się na indywidualnym podejściu do osoby z niepełnoprawnością. Dzięki temu można określić jej możliwości i zminimalizować ograniczenia. Założenia zatrudnienia wspomaganego są zgodne z Konwencją Praw Osób Niepełnosprawnych, która podkreśla poszanowanie godności osobistej, autonomii i swobody wyboru. Kompleksowość modelu polega także na włączeniu otoczenia w aktywny proces poszukiwania zatrudnienia, przy współpracy publicznych służb zatrudnienia, agencji pracy, organizacji pozarządowych, pracodawców i samych osób niepełnosprawnych.
TO MA OLBRZYMI SENS
Bardzo ważnym elementem modelu zatrudnienia wspomaganego jest trener pracy. Jego zadaniem jest rozpoznanie predyspozycji zawodowych osoby niepełnosprawnej, pomoc w znalezieniu stażu, pracy, wspieranie podopiecznego na nowym stanowisku aż do momentu uzyskania samodzielności.
Anna Hutnik została trenerem pracy i pomaga w ramach jednego z projektów współfinansowanych z Unii Europejskiej. Jak mówi, sukcesem zatrudnienia wspomaganego jest nie tylko wprowadzenie osoby niepełnosprawnej na rynek pracy, ale także proces wdrażania zmian w świadomości tworzących miejsca pracy. Pożądanym stanem dla każdego trenera pracy jest wzrost samodzielności osoby z niepełnosprawnością wraz z przeobrażeniem się środowiska, w które ta osoba wchodzi. – Praca, którą wykonuję jest dla mnie źródłem energii i rozwoju osobistego. Każde działanie na rzecz polepszenia warunków egzystencji drugiego człowieka ma olbrzymi sens – mówi A. Hutnik. – Serdecznie zachęcam pracodawców do zaangażowania w tworzenie przyjaznych warunków pracy w swoich przedsiębiorstwach – dodaje.
TRENER NICZYM POMOST
W zależności od potrzeb klientów trener pracy może pomagać w załatwianiu wszystkich formalności związanych z zatrudnieniem, w dotarciu do miejsca pracy, a nawet przeszkalaniu współpracowników z systemu komunikacji, którym posługuje się nowo przyjęty pracownik (np. język migowy). Trenera pracy można porównać do pomostu między osobą z niepełnosprawnością, pracodawcą a współpracownikami.
Trenerzy pracy okazali się znakomitym narzędziem aktywizacji zawodowej osób głuchoniewidomych w, realizowanym na terenie kraju, projekcie pn. “Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy II – Weź sprawy w swoje ręce.” – Wprowadzenie przez nas w sierpniu 2010 r. modelu zatrudnienia wspomaganego pozwoliło na znalezienie pracy dla 130 osób z niepełnosprawnością – mówi Przemysław Żydok – koordynator merytoryczny projektu. – Przeszło 70 proc. beneficjentów naszego projektu znalazło zatrudnienie – zaznacza.
DUŻO DO ZROBIENIA
Kolebką zatrudnienia wspomaganego są Stany Zjednoczone i Kanada, gdzie system ten rozwinął się w latach 70. i 80. XX w., a potem był wprowadzany w Europie. W Polsce przeprowadzane były próby w stosowaniu tego modelu przez organizacje pozarządowe. Aktualnie jednak nie ma jednolitego systemu szkoleń dla trenerów pracy, brak również wypracowanego sposobu współpracy z najważniejszymi aktorami rynku pracy, tworzenia wzajemnych powiązań między organizacjami pozarządowymi, administracją państwową a biznesem. Kwestią problematyczną jest również sposób finansowania tego skutecznego i popularnego w innych krajach sposobu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.
EUDAJMONIA WYPEŁNIA LUKĘ
W związku z brakiem rozwiązań systemowych, niewystarczającą standaryzacją usług i brakiem sposobów finansowania stanowiska trenera pracy, Fundacja Eudajmonia postanowiła wypełnić lukę i stworzyć innowacyjny projekt pn. „Zatrudnienie wspomagane”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej i obejmujący teren Dolnego Śląska. Rozpoczął się w lutym 2012 r.
– Nasze doświadczenie zawodowe w pracy z osobami niepełnosprawnymi pokazało, że często skupiamy się na pracy psychologicznej i doradczej. Zapominamy o realnej pomocy w poszukiwaniu pracy czy wdrażaniu w obowiązki na nowym stanowisku – mówi Marta Gawryluk – mentor merytoryczny projektu innowacyjnego „Zatrudnienie Wspomagane”, wiceprezes Fundacji Eudajmonia. – Wspierania osoby z niepełnosprawnościami nie należy mylić z wyręczaniem – zaznacza.
DLA DWÓCH GRUP
Specyfika projektu innowacyjnego zakłada dwie grupy docelowe. Pierwszą są odbiorcy produktu, czyli osoby z niepełnosprawnością, a konkretnie osoby ze schorzeniami specjalnymi o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności (upośledzenie umysłowe, epilepsja, dysfunkcja narządu wzroku, choroby psychiczne, ogólne zaburzenia rozwojowe) oraz osoby niesłyszące i głuchoniewidome. Druga grupa użytkowników produktu to: Powiatowe Urzędy Pracy, jednostki pomocy społecznej, agencje zatrudnienia, rodziny użytkowników, organizacje pozarządowe, trenerzy pracy, przedsiębiorcy.
ZAINTERESOWAĆ WŁADZE
Według realizatorów projektu, Fundacji Eudajmonia, najlepszym dowodem na osiągnięty sukces po zakończeniu tego innowacyjnego projektu będzie zmiana społeczna, dotycząca rozumienia znaczenia zatrudnienia wspomaganego. Będzie się ono wyrażało zainteresowaniem publicznych i niepublicznych służb zatrudnienia oraz instytucji pomocy i integracji społecznej modelem zatrudnienia wspomaganego. Sukcesem będzie także przedstawienie decydentom politycznym pakietu opracowanych produktów i uzyskanie informacji zwrotnej w zakresie możliwości ich włączenia do polityk społecznych.
