Od kilku lat, jak grzyby po deszczu, pojawiają się w różnych miejscach. Spotkać je można w urzędach miast, w galeriach handlowych czy na lotniskach. Infokioski mają za zadanie dostarczać niezbędnych informacji o miejscu, w którym się znajdują. Jeśli jest to Urząd Miasta, udzielają wskazówek, gdzie i jaką sprawę możemy załatwić lub w jakich godzinach pracuje ten czy tamten departament. Dzięki nim możemy dowiedzieć się, jakie dokumenty są niezbędne, aby nasz wniosek lub podanie były pozytywnie rozpatrzone.
Piotr Witek*
Infokioski są coraz ładniejsze. Producenci zabezpieczają je przed wandalami. Niestety, rzadko kiedy biorą pod uwagę kwestie dostępności tych urządzeń. Prowadzi to do sytuacji, w której z infokiosków zakupionych najczęściej za publiczne środki, nie mogą korzystać osoby niepełnosprawne. Oczywiście poczyniono pewne starania w celu udostępnienia infokiosków, lecz zazwyczaj kończyły się one wprowadzeniem jednego tylko ułatwienia – powiększonych czcionek dla osób słabowidzących. Na szczęście, w ostatnim czasie sytuacja ta uległa zmianie.
Na początku lipca, katowicki Instytut Technik Innowacyjnych EMAG zaprezentował i udostępnił do testów swoje najnowsze urządzenie o nazwie Infomat-e. U podstaw projektu legło bardzo proste założenie – z infokiosków powinni móc skorzystać wszyscy obywatele. Obecnie Infomat-e może być obsługiwany przez osoby z niemal każdym rodzajem niepełnosprawności. Na całość urządzenia składa się wiele nowoczesnych rozwiązań, które po raz pierwszy zostały wykorzystane jednocześnie w tym samym projekcie. Infomat-e powstawał przy współpracy i doradztwie Polskiego
Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych. Dzięki konsultacjom z przedstawicielami środowisk osób niepełnosprawnych już na etapie projektowania Infomatu-e, finalnie udało się stworzyć urządzenie, z którego może korzystać niemal każdy.
Osoby niewidome i słabowidzące
W urządzeniu, nieco przypominającym bankomat, osoba niewidoma znajdzie przede wszystkim duży przycisk tzw. startowy, słuchawkę telefonu oraz dwie klawiatury. Jedną numeryczną, a drugą w układzie znanym z telefonów komórkowych (joystick/navikey). Ta druga, oprócz czterech klawiszy kierunkowych i jednego potwierdzającego wybór, posiada dwa dodatkowe przyciski funkcyjne. Jednym wywołujemy pomoc, a drugim powtarzamy dostępne opcje menu. Klawisze mają dobrze wyczuwalny skok. Po menu urządzenia można się poruszać zarówno przyciskami numerycznymi, wybierając numer danej pozycji, jak i tradycyjnie, strzałkami ‘w górę/w dół’ oraz ‘w lewo/w prawo’. Wszystkie komunikaty z ekranu Infomatu-e odczytywane są w słuchawce przez syntezator mowy Ivona firmy IVONA Software. Głośność syntezy można regulować przyciskiem krzyżyk (#) z klawiatury numerycznej. Zmiana odbywa się skokowo co 25%.
Oprócz całych komunikatów, użytkownik ma możliwość zapoznania się z ich wybranymi fragmentami. Po tekście wyświetlanym na ekranie można się przemieszczać przy pomocy kursorów. Klawisze ‘w lewo/w prawo’ odczytują tekst po jednym słowie. ‘W górę/w dół’ po zdaniu. Przycisk wyboru odczytuje słowo, na którym aktualnie znajduje się kursor.
Analogicznie po tekście mogą poruszać się osoby słabowidzące. Specjalnie dla nich, na ekranie aktywna treść, zdanie czy akapit podświetlane są kontrastowo w żółtym kolorze. Wielkość użytych czcionek mogą regulować gwiazdką na klawiaturze numerycznej. Oczywiście, niezależnie od obu klawiatur, osoby słabowidzące mogą skorzystać z dotykowego monitora, na którym wyświetlane są wszystkie informacje.
Sposób prezentacji treści na ekranie automatu przygotowano na podstawie zaleceń WCAG 2.0 (Web Content Accessibility Guidelines) oraz dodatkowych wymagań, będących wynikiem konsultacji z przedstawicielami Polskiego Związku Niewidomych. Ponadto, w celu łatwiejszej lokalizacji na panelu sterowania, przycisk startowy, uruchamiający Infomat-e, jest specjalnie podświetlany.
Osoby głuche, niedosłyszące i głuchoniewidome
Osoby niesłyszące często mają problemy ze zrozumieniem pisanego, skomplikowanego lub też specjalistycznego tekstu. Specjalnie dla nich treść informacji zawartych w Infomatach-e przygotowywana jest w taki sposób, by była jak najłatwiejsza do przyswojenia.
Niezależnie od tego, przy pomocy translatora, tekst przekształcany jest na gramatykę języka migowego, tzw. system językowo-migowy i w tej postaci, za pośrednictwem animowanego awatara, wyświetlany w języku migowym na ekranie urządzenia. Moduł tłumaczący treści w języku polskim na system językowo-migowy jest innowacją na skalę światową. Powstał w Instytucie Informatyki Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej. Do jego stworzenia wykorzystano wcześniejsze doświadczenia Instytutu, zdobyte podczas tworzenia systemu Thetos, tłumaczącego teksty w języku polskim na język migowy.
Osoby niedosłyszące lub głuchoniewidome mogą dodatkowo skorzystać z pętli indukcyjnej, zamontowanej w słuchawce urządzenia.
Oprócz sposobności zapoznania się z treścią Infomatu-e, automat umożliwia przeprowadzenie wewnętrznego połączenia telefonicznego w obrębie obiektu, w którym się znajduje. Pozwala to m.in. osobie niedosłyszącej na odbycie dialogu z pracownikiem danego obiektu w sposób komfortowy i bez ryzyka błędnego zrozumienia rozmówcy.
Osoby z dysfunkcją narządu ruchu
Inżynierowie Instytutu Technik Innowacyjnych EMAG przewidzieli także sytuację, gdy z Infomatu-e będzie chciała skorzystać osoba z niepełnosprawnością kończyn górnych. Urządzenie zostało wyposażone w czujnik ruchu, który po zbliżeniu się użytkownika, samoczynnie uruchamia automat.
W Infomacie-e zainstalowano oprogramowanie dostarczone przez warszawską firmę PrimeSpeech, które umożliwia sterowanie urządzeniem przy pomocy komend głosowych. Osoba niepełnosprawna, nie mogąc skorzystać z klawiatury lub ekranu dotykowego, może przeglądać zawartość automatu wypowiadając na głos polecenia, będące numerami porządkowymi poszczególnych pozycji menu lub też nazwy tych pozycji. Z uwagi na charakterystykę tego oprogramowania i odmienną akustykę każdego budynku, Infomat-e podczas umieszczania go w danej lokalizacji powinien być kalibrowany dla każdego obiektu indywidualnie.
Dzięki odpowiedniej konstrukcji, pulpit z klawiaturą może zostać zamontowany przy infokiosku na regulowanej wysokości, co jest szczególnie pomocne dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.
Infokioski mogą zawierać treści charakterystyczne dla każdego obiektu, w którym zostały zainstalowane. Montowane są zawsze w pobliżu głównego wejścia do budynku. Testowane modele na okres wakacji zlokalizowano w dwóch urzędach miasta – w Katowicach przy ul. Młyńskiej 4 oraz w Chorzowie przy ul. Rynek 1. Z uwagi na organizację pracy urzędu w Katowicach, w którym poszczególne departamenty mieszczą się w różnych budynkach, infokiosk zawiera także informacje o sposobie dotarcia do danych placówek.
Istnieje możliwość połączenia w przyszłości Infomatu-e z rozkładem jazdy komunikacji publicznej.
Obecnie trwają prace nad przystosowaniem Infomatów-e dla Biblioteki Śląskiej oraz Międzynarodowego Portu Lotniczego w Pyrzowicach. Ten ostatni może zostać w przyszłości zintegrowany z rozkładem lotów.
Projekt jest cały czas rozwijany. Kolejnym elementem, mającym uczynić Infomat-e bardziej uniwersalnym, jest wyposażenie urządzenia w łączność bezprzewodową Bluetooth. Zastosowanie tej technologii umożliwi użytkownikom bezpośrednie korzystanie z infokiosków przy pomocy własnych aparatów telefonicznych. W Instytucie Technik Innowacyjnych EMAG testowana jest aplikacja instalowana w telefonach komórkowych, która, wykorzystując połączenie Bluetooth, będzie wchodziła w interakcję z Infomatem-e. Obecna wersja programu została napisana w języku Java i testowana jest na telefonach z systemem Symbian, ale w planach znalazł się także projekt aplikacji na aparaty z Androidem, a w dalszej przyszłości na urządzenia iOS firmy Apple.
Docelowo pojawią się jeszcze dwie drogi komunikowania się z Infomatami-e. Pierwszą będzie stanowiła przeglądarka internetowa, która wyświetli identyczną zawartość, jak ta znajdująca się w danym infokiosku. Drugą będzie opcja wykorzystania komunikatorów internetowych. Obecnie system może współpracować z programem Gadu-Gadu oraz innymi komunikatorami, wykorzystującymi protokół Jabber.
Kolejnym opracowywanym udogodnieniem Infomatu-e jest możliwość dodania użytkownika do listy osób oczekujących na obsługę, a później głosowe oznajmianie wyświetlanego numeru petenta w coraz bardziej popularnych systemach kolejkowych na pocztach, w bankach i urzędach. Dotychczas usługa ta była niedostępna dla osób z dysfunkcją wzroku.
System Infomatu-e przygotowany został w taki sposób, aby dał się łatwo przetłumaczyć na inne języki. Jedynym problemem z pełnym przeniesieniem tego rozwiązania na zagraniczne rynki jest brak odpowiedniego, analogicznego do polskiego, translatora na język migowy.
Projekt badawczo-rozwojowy, którego efektem jest powstanie Infomatu-e został sfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach konkursu na projekty badawczo-rozwojowe. Część prac związana z powstaniem systemu dialogowego eSay, komponentu programowego systemu Infomat-e, finansowana była ze środków własnych Instytutu Technik Innowacyjnych EMAG. Projekt został zapoczątkowany w sierpniu 2009 r., a jego zwieńczeniem było seminarium, odbywające się 21 września 2011 r. w siedzibie EMAG. W trakcie seminarium została zaprezentowana pełna wersja Infomatu-e, wyposażona już we wszystkie, w chwili opracowywania niniejszego artykułu jeszcze testowane, rozwiązania.
Cena Infomatu-e wraz z infokioskiem wahać się będzie, w zależności od jego konfiguracji i konstrukcji, od 7 do 20 tysięcy zł. Jeśli jakaś placówka posiada już swój infokiosk, wyposażenie go w panel sterowania i oprogramowanie Infomatu-e wahać się będzie między 5 a 15 tysięcy zł.
* Piotr Witek urodził się w 1979 roku. Wzrok stracił mając piętnaście lat. Z wykształcenia i zamiłowania jest masażystą i terapeutą manualnym. Ukończył studia na wydziale Promocji Zdrowia i obecnie pracuje w Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego. Po utracie wzroku, nie chcąc zaakceptować własnych, fizycznych ograniczeń, nieustannie wyszukuje i promuje w środowisku osób niewidomych nowatorskie rozwiązania technologiczne mogące usprawnić funkcjonowanie w społeczeństwie osób z dysfunkcją wzroku.
