Komputer służy nam zarówno do pracy, jak i do rozrywki. Używamy go do pisania, czytania, zdobywania informacji i do komunikowania się. Osobną grupą zastosowań są wszelkiego rodzaju zadania multimedialne, jakie stawiamy przed naszymi maszynami. Wraz z nowymi komputerami Apple otrzymujemy pakiet oprogramowania do obróbki dźwięku i obrazu, który usatysfakcjonuje z pewnością domowego użytkownika, może zresztą nie tylko domowego, gdyż za pracę z dźwiękiem odpowiada program GarageBand, wyposażony w pakiet dźwięków i efektów umożliwiających nagrywanie zarówno podcastów, jak i własnych produkcji muzycznych. Program jest, co prawda, dostępny dla czytnika ekranu, niestety nie jest równie intuicyjny, przynajmniej w mojej opinii. Dlatego zdecydowałem się na płatny program Amadeus Pro, firmy Hairersoft.
Kosztuje 54,99 euro. Jest to wielozadaniowy kombajn, umożliwiający:
• wielościeżkową edycję dźwięku,
• realizowanie złożonych zadań automatycznych,
• restaurowanie nagrań.
Amadeus Pro można dozbroić we wtyczki (niektóre darmowe), które znacząco rozszerzają jego możliwości, dodając szeroką gamę efektów dźwiękowych.
Nie jestem reżyserem dźwięku; po prostu używam Amadeusa do podstawowej obróbki materiałów audio: nagrywania i montażu, dlatego wyobrażam sobie, że zawodowcy z branży będą odczuwać po lekturze tego artykułu pewien niedosyt. Zresztą Amadeus, jakkolwiek użyteczny, nie będzie pierwszym wyborem profesjonalnego realizatora, pracującego w studiu nagraniowym. Ktoś taki wybierze bardziej zaawansowane narzędzia.
Warto od razu zaznaczyć, że interfejs programu jest w języku angielskim. Prawie wszystkie przyciski są właściwie zaetykietowane. Wyjątki, którym etykiet brakuje, mają zazwyczaj opis, który daje się wywołać skrótem VO-Shift-h (czyli Ctrl+Option+Shift+h).
W niniejszym tekście zakładam, że czytelnik jest zaznajomiony z podstawowymi pojęciami dotyczącymi edycji dźwięku i nie wyjaśniam niektórych z nich. Myślę jednak, że każdy z zainteresowanych bez trudu zorientuje się w możliwościach omawianego programu.
Zarządzanie dokumentami dźwiękowymi
Dokumenty dźwiękowe tworzymy w klasyczny sposób, wybierając z menu „File” (Plik) funkcję tworzenia nowego dokumentu lub posługując się typowym skrótem klawiszowym cmd+n.
W tym samym menu znajdziemy polecenie otwarcia dokumentu lub otwarcia listy ostatnio edytowanych/otwieranych dokumentów.
Gotową produkcję możemy zapisać w jednym z obsługiwanych formatów: własny format Amadeusa, 3GP / 3GPP2, AAC ADTS, MP4, M4A, dzwonek iPhone’a (M4R), Bookmarkable AAC, AIFF (tylko otwieranie), AMR, Apple CAF, FLAC, MP3, NEXT/Sun, Ogg Vorbis, QuickTime Movie, SoundDesigner II, Wawe, Windows Media Audio (WMA). Możemy również sporządzić jej kopie w wybranym formacie, wysłać ją do iTunes, wyeksportować jako dzwonek dla iPhone’a czy wreszcie wypalić na płycie CD (odpowiednią funkcję znajdziemy w menu „Sound” (Dźwięk).
Nagrywanie dźwięku
W programie Amadeus Pro możemy nagrywać dźwięk ze zdefiniowanego przez nas źródła, które wybieramy dla określonego dokumentu w ustawieniach nagrywania (menu „Sound” (Dźwięk) lub w preferencjach programu (zakładka „Sound”). Wśród dostępnych źródeł, prócz widzianych fizycznych urządzeń, jak lokalne mikrofony/gniazda lub podłączone karty dźwiękowe, znajdziemy także streaming sieciowy i inne niż Amadeus aplikacje generujące dźwięk. W tym ostatnim wypadku, aby móc skierować dźwięk z aplikacji (np. Skype lub iTunes) do programu Amadeus Pro, będziemy musieli jednak posłużyć się zewnętrzną aplikacją do zarządzania dźwiękiem w systemie. Cała procedura opisana jest w instrukcji obsługi programu (podobnie jak sam interfejs Amadeusa – w języku angielskim).
Inne parametry nagrywania, jakie można ustawić dla poszczególnych dokumentów to:
• czułość nagrywania (gain),
• włączenie/wyłączenie podsłuchu nagrywanego dźwięku,
• częstotliwość próbkowania (od 6 kHz do 128 kHz) oraz głębia próbkowania (od 8 do 32 bitów) – dwa ostatnie parametry mogą być ustawiane automatycznie funkcją kalibrowania sprzętu dla uzyskania jak najmniejszej latencji,
• konfiguracja panoramy (mono przód, mono tył, mono środek, stereo przód, stereo tył, 2+1 – stereo, przód mono środek, 2+2 – przód i tył, 2+2+1),
• zapisywanie podczas nagrywania włączone/wyłączone,
• format pliku,
• ustawienia parametrów określonego formatu,
• lokalizacja pliku,
• nazwa pliku,
• ustawienia startu nagrywania (natychmiast, o określonej godzinie, po określonym czasie, po osiągnięciu określonego poziomu sygnału wejściowego),
• ustawienia zatrzymania nagrywania po naciśnięciu przycisku „Stop”, o określonej godzinie, po określonym czasie, po ciszy (dostępne ustawienia poziomu sygnału i czasu trwania ciszy).
Ścieżki i klipy (menu „Track” (ścieżka)
Ścieżka to inaczej ślad, np. instrument lub głos albo dźwięk z pliku. Nowy dokument domyślnie posiada jedną ścieżkę stereofoniczną (w razie potrzeby można ją podzielić na dwie ścieżki monofoniczne). Każda ścieżka może otrzymać swoją nazwę. Między ścieżkami przemieszczamy się klawiszami kursora (w górę i w dół), zatwierdzając wybraną ścieżkę Enterem. Opis dotyczy głównego okna programu. O innych rodzajach okien będzie jeszcze okazja opowiedzieć.
Ścieżki możemy dodawać, usuwać, zamieniać z monofonicznych na stereofoniczne i odwrotnie, łączyć ze sobą (szczególnym rodzajem łączenia ścieżek jest ich ostateczne wysłanie do głównego miksu – funkcja dostępna w menu „Sound” (Dźwięk) w dwóch wersjach: „Miksuj do bieżącego pliku” i „Miksuj do nowego pliku”). Możemy także przesuwać ścieżki o określoną wartość czasową, dzielić je na klipy, czyli fragmenty, którymi zarządza się osobno (np. przesuwa je dowolnie) w ramach tej samej ścieżki, łączyć ze sobą i dzielić na mniejsze.
Podstawowa edycja dźwięku
Do tego celu będziemy posługiwać się szeregiem narzędzi, służących do zaznaczania określonych fragmentów ścieżki: zaznaczanie do początku, do końca, do najbliższego/poprzedniego markera (oznaczonego miejsca na linii czasowej), do najbliższego punktu crossfadingu, do określonej lokalizacji czasowej itd.
Zaznaczone fragmenty pliku dźwiękowego możemy kopiować, wycinać i kopiować/wycinać do nowego dokumentu, wklejać, wklejać do nowej ścieżki, nakładać na istniejący fragment pliku w ramach ścieżki, usuwać, usuwać równolegle we wszystkich ścieżkach (można wtedy usunąć fragment wielościeżkowego nagrania).
Istnieje także możliwość wycinania ciszy na początku i na końcu ścieżki (dostępne są ustawienia poziomu sygnału uznawanego za ciszę oraz minimalny czas trwania sygnału o zadeklarowanym poziomie).
W edycji dźwięku istotną rolę odgrywa położenie punktu wstawiania i tzw. „głowicy odtwarzającej” oraz możliwość przenoszenia punktu wstawiania, czyli miejsca, gdzie rozpocznie się nagrywanie lub gdzie dokona się wklejenie fragmentu pliku dźwiękowego, do bieżącego punktu odtwarzania (od którego rozpoczyna się odtwarzanie po naciśnięciu przycisku „Play” (Start) i odwrotnie).
Większość omawianych funkcji znajduje się w menu „Selection” (Zaznaczanie) lub „Edit” (Edycja).
Posługiwanie się skrótami klawiszowymi
Większość podstawowych czynności w programie Amadeus Pro możemy wykonać za pomocą skrótów klawiszowych. Niektóre z nich to pojedyncze klawisze (np. Spacja lub klawisz Tab albo klawisze strzałek), inne to skróty złożone z kilku klawiszy wciskanych razem. Obfitość skrótów i jednoczesna możliwość posługiwania się funkcjami programu za pośrednictwem menu pozwalają pracować z dźwiękiem stosownie do własnych upodobań. Z jednej strony oznacza to, że jesteśmy w stanie pracować szybko, bez doszukiwania się potrzebnych funkcji w menu, a z drugiej – możemy liczyć na menu wtedy, kiedy na własnej pamięci nie możemy polegać, lub gdy po prostu nie mamy ochoty uczyć się skrótów klawiszowych na pamięć. Wiele narzędzi jest również dostępnych w głównym oknie i w specjalnych oknach programu, przeznaczonych do realizacji konkretnych zadań. O oknach napiszę w dalszej części tekstu.
Nakładanie efektów
Amadeus Pro dysponuje niedestruktywnymi efektami dźwiękowymi, czyli takimi, które można włączać i wyłączać, nawet wówczas, gdy plik został już zapisany. Warunkiem jest tylko to, że musi on być zapisany w postaci wielośladowej, a nie jako miks wszystkich ścieżek.
Poszczególne efekty włącza się dla poszczególnych ścieżek lub ich fragmentów. W pierwszym wypadku robi się to z głównego okna edytowanego pliku, a w drugim – z menu „Efects” (Efekty), po uprzednim zaznaczeniu żądanego fragmentu.
Efekty dostępne w programie to zaledwie punkt wyjścia do tego, co można zrobić z dźwiękiem realizowanym przy jego pomocy. Dostępne są wtyczki i komponenty zewnętrzne (także darmowe).
A oto niektóre z dostępnych efektów:
• Echo – nic dodać, nic ująć,
• Wzmocnienie – zwiększenie/zmniejszenie poziomu nagranego dźwięku,
• Equalizer – graficzna, wielopasmowa korekcja dźwięku,
• Odwrócenie – odtwarzanie „od końca do początku”,
• Zmiana wysokości i szybkości odtwarzania – przyspieszanie i spowalnianie odtwarzania ustawia się niezależnie od wysokości tonu,
• Narzędzia stereo – balans, odwrócenie fazy i zamiana kanałów,
• Urządzenia audio – efekty urządzeń takich jak kompresory (w tym wielopasmowe), limitery, bramki szumowe itd., korektory graficzne i parametryczne, delaye, chorusy, filtry (w tym górno i dolnoprzepustowe) itd.,
• Wtyczki VST – do zainstalowania od producentów trzecich,
• Wyciszanie – „fade in”, „fade out”, wyciszanie symetryczne (jednocześnie „fade in i fade out”), crossfading, ramping (zmiana poziomu głośności w wybranym fragmencie od poziomu A do poziomu B), loop crossfade (wprowadza wyciszenia umożliwiające zapętlenie zaznaczonego fragmentu).
• Normalizacja dźwięku – ustawienie odpowiedniego średniego poziomu dźwięku (1. ustawienie maksymalnego poziomu dźwięku na poziomie o zadeklarowanej wartości, np. 0 db, co gwarantuje uniknięcie przesterowania; 2. ustawienie średniego poziomu na określonym poziomie (np. muzyka – -6 db lub mowa – -10 db),
• Interpolacja – naprawa dźwięku polegająca na usuwaniu efektu pop i trzasków,
• odszumianie – usuwanie niepotrzebnych odgłosów tła, np. szumu taśmy magnetofonowej.
• Generatory – pojedynczych dźwięków o określonej częstotliwości, generatory dźwięków o odmiennych częstotliwościach, generator szumu białego i różowego.
• Generator ciszy – wprowadza ciszę o zadanej długości.
Większość z wymienionych efektów posiada wstępnie ustawione wartości domyślne (czasem w kilku wariantach), zwane presetami. Można je edytować i dodawać własne. Upraszcza to korzystanie z efektów i przyspiesza pracę nad edycją nagrania.
Zadania automatyczne
Wybierając z menu „File” (plik) funkcję „New Bath Processor” lub uruchamiając ją skrótem klawiszowym, otworzymy okno z zakładkami określającymi, jakie czynności należy wykonać, w jaki sposób mają zostać potraktowane pliki oryginalne, w jakim formacie zostaną zapisane i na których plikach cała operacja ma być wykonana. Zestaw takich czynności można zachować jako szablon i wywoływać w przyszłości także na potrzeby innych plików źródłowych. Jest to bardzo wygodna funkcja, pozwalająca zaoszczędzić sporo czasu przy pracy na wielu plikach, które mamy poddać takim samym czynnościom.
Główne okno dokumentu
W głównym oknie znajdziemy następujące elementy:
• pasek narzędzi: pokaż/ukryj dźwięk, przyciski obsługi odtwarzania (wstecz, odtwarzanie/pauza, do przodu), nagrywanie, dodawanie, usuwanie i dzielenie ścieżki, dzielenie klipu, wskaźnik upływającego czasu, przycisk wypalania CD, przycisk info (informacje o dźwięku),
• przełącznik regulacji pomiędzy głośnością a ustawieniem panoramy,
• obszar przewijania, w którym znajdują się: przycisk pokazujący/ukrywający graficzny widok ścieżki, pole tekstowe z nazwą bieżącej ścieżki (poruszając się kursorem w górę i w dół, zmieniamy aktywną ścieżkę), regulacja głośności lub, jeśli ścieżka jest mono, położenia w panoramie, włączenie/wyłączenie odtwarzania ścieżki przy odtwarzaniu całego dokumentu, położenie (tył przód dla ścieżki stereo, przód-prawo, przód, lewo, przód-centrum, środek, tył-lewo, tył-prawo, tył-centrum dla ścieżek mono), dodawanie efektów do ścieżki (przycisk niezaetykietowany),
• poziomy pasek przewijania (jak dotąd z niego nie korzystałem),
• wskaźnik głębokości i częstotliwości próbkowania,
• włączenie/wyłączenie odtwarzania zapętlonego,
• poziomy pasek przewijania i procentowa wartość jego przewijania (odnosi się do linii czasu).
Inne okna
Okno kontroli odtwarzania zawiera: pasek narzędzi z niezaetykietowanymi i nieopisanymi przyciskami „Wstecz”, „Start/Pauza” i „Do przodu” oraz wskaźnikiem upływu czasu, wskaźniki i regulację panoramy (w prawo, w lewo), regulację szybkości odtwarzania (domyślnie 50% czyli prędkość oryginalna).
Okno zaznaczania zawiera: wskaźnik początku zaznaczenia, wskaźnik końca zaznaczenia, wskaźnik długości zaznaczonego odcinka.
Okno „Centrum naprawy dźwięku” zawiera: przycisk „Napraw”, przycisk „Znajdź następny”, przycisk „Przejrzyj oryginał”, menu wyboru naprawianego kanału (lewy, prawy, oba), przycisk „Przejrzyj naprawione”, suwak ustawiania czułości mechanizmu naprawiającego (domyślnie 50%), ustawienia zoomu (suwak zmiany wartości procentowej).
Okno „Czynności” zawiera: listę-tabelkę ostatnich czynności, listę-tabelkę ulubionych czynności, przycisk usuwania ostatnich czynności z listy, niezaetykietowany przycisk, służący prawdopodobnie jako „Dodaj do ulubionych” (dodawanie do ulubionych można wykonać także przeciągając czynność z listy „Ostatnie” do listy „Ulubione”).
Okno importu z iTunes zawiera: przycisk „Zamknij”, przycisk „Minimalizuj”, przycisk „Zoom”, listę katalogów zawierających dźwięki należące do iTunes, listę plików w katalogach, przycisk „Lista”, przycisk „Kombinacja” (j/w), pole zaznaczenia „Odtwarzaj” (j/w), wskaźnik ilości plików w katalogu, pole wyszukiwania dla ograniczenia ilości wyświetlanych plików, pole zaznaczenia „Edytuj kopię” (operacje z dźwiękami przeprowadza się na kopiach pliku), przycisk „Edytuj wybrany” (otwiera dokument zawierający wybrany dźwięk, lub jego kopię).
Okno markerów zawiera przycisk „Zamknij”, przycisk „Minimalizuj”, przycisk „Zoom”, listę-tabelę dostępnych markerów (wcześniej utworzonych w dokumencie), niezaetykietowany i nieopisany przycisk „Utwórz nowy marker”, niezaetykietowany i nieopisany przycisk „Usuń wybrany marker”, pole wyboru „Dopasuj zaznaczenie” (gdy zostały zaznaczone dwa markery, nastąpi zaznaczenie fragmentu pomiędzy nimi, jeśli jeden – punkt wstawiania zostanie do niego przeniesiony),
Ustawienia
Na koniec dwa słowa o preferencjach programu. Dzielą się one na osiem zakładek.
Pierwsza zakładka to ustawienia ogólne. Możemy tu wpływać na odtwarzanie, czyli np. na to, co będzie odtwarzane, gdy zaznaczony jest fragment dokumentu dźwiękowego, a co, gdy żaden z elementów nie zostanie przez nas wybrany; jaką akcję wywołuje Spacja (jeden z głównych skrótów klawiszowych, służący jako „Start” i „Pauza itd.)
Druga kategoria ustawień w preferencjach ogólnych to generalne zachowanie się programu: akcje po otwarciu aplikacji, sposób uruchamiania nagrywania, ustawienia ostrzeżeń przed utratą określonych informacji przy zmianie formatu dźwięku, używanie powiadomień w tle (to systemowa funkcja Maków, współpracująca z niektórymi aplikacjami – tzw. „Centrum Powiadomień”). Dalej znajdziemy ustawienia edycyjne: m.in. ustawianie domyślnej długości crossfadingu i włączenie/wyłączenie sprytnej edycji (funkcja, która zastępuje wklejanie bardzo krótkim crossfadingiem (10 ms), nawet, kiedy nie używaliśmy tej funkcji, a tylko chcieliśmy wstawić fragment dźwięku do pliku; zapobiegająca powstawaniu trzasków przy montażu).
Druga zakładka to ustawienia dźwięku – wejścia i wyjścia – ich urządzeń, parametrów, a także formatów zapisywanych plików.
Kolejna zakładka to kolory: ustawiamy tu preferencje odnoszące się do sposobu wizualizacji naszej pracy. Poszczególne parametry, przedstawiane w wykresach, otrzymują swoją własną barwę, którą właśnie w tym miejscu możemy dostosować do naszych upodobań.
Następna grupa ustawień to streaming. Możemy tu wybierać spośród dostępnych w iTunes rozgłośni radiowych i dodawać nasze własne, a także najzwyczajniej w świecie – słuchać radia internetowego.
W kolejnej zakładce możemy zarządzać plikami tymczasowymi: ich wielkością i lokalizacją.
Szósta zakładka to jednostki czasu, jakimi się będziemy posługiwać: sekundy, sample, bity, a także ustawienia domyślnego tempa nagrań muzycznych.
W przedostatniej zakładce ustawiamy częstotliwość sprawdzania aktualizacji programu.
Na koniec ustawienia zaawansowane, wśród których na uwagę zasługuje możliwość ustawienia ograniczeń ilości używanej pamięci operacyjnej.
O czym nie napisałem? Zupełnie świadomie pominąłem funkcje, które wymagają użycia wzroku, a więc wszelkiego rodzaju wykresy, spektra, sonogramy, analizatory dźwięku i graficzne narzędzia diagnostyczne. Być może tę zaległość nadrobi któryś ze słabowidzących użytkowników programu.
Podsumowanie
Amadeus Pro wydaje mi się interesującą i stosunkowo niedrogą propozycją dla osób zajmujących się nagrywaniem, montażem i obróbką dźwięku. Nie znajdziemy w nim narzędzi do tworzenia muzyki ani bazy brzmień instrumentów. Możemy natomiast korzystać z dobrej jakości efektów oraz dodawać do nich nowe, dostępne w Internecie (niektóre także za darmo).
Amadeus nie sprawia kłopotów użytkownikom VoiceOvera, brakuje mu niektórych etykiet, a czasem także opisów przycisków, ich funkcje można jednak bez trudu rozpoznać, a potem nadać przyciskowi własną etykietę. Szkoda, że interfejs nie został spolszczony, bo z pewnością program zyskałby jeszcze większą rzeszę zwolenników.
