[fot. Kolosigor, Zdjęcie przedstawia osobę kładącą kartkę na płycie skanera]
Wiele zostało już powiedziane na temat samego procesu skanowania oraz specjalistycznego oprogramowania OCR rozpoznającego tekst. Niestety, dla dużej liczby przyszłych skanujących zagadkę stanowi nadal samo urządzenie. Powracające jak bumerang pytania: „Jaki skaner wybrać?”, „Jaki jest najlepszy dla osoby z dysfunkcją wzroku?”, „Czym różnią się poszczególne modele?” zasługują na kompleksową odpowiedź.
Najogólniej rzecz ujmując, skaner to urządzenie pozwalające na przekształcenie dwu lub trójwymiarowego obrazu do postaci cyfrowej. Skanery można podzielić wedle kilku kategorii: ze względu na ich sposób działania (optyczne, elektroniczne, magnetyczne itp.), ze względu na ich budowę (ręczne, stolikowe, bębnowe itp.) oraz ze względu na ich zastosowanie (czytniki kodów paskowych, skanery linii papilarnych itp.)
Osoby z dysfunkcją wzroku korzystają głównie ze skanerów optycznych, zbudowanych w dwóch technologiach – CCD oraz CIS.
TECHNOLOGIA CCD
Skaner CCD (Charge Coupled Device – urządzenie o sprzężeniu ładunkowym) pod szklaną taflą posiada tzw. wózek skanera, na którym porusza się lampa, tzw. zimna katoda. Podczas procesu skanowania, lampa oświetla skanowany obiekt. Odbite od obiektu białe światło, za pośrednictwem systemu luster i soczewek, trafia do elementów światłoczułych. Technologia CCD posiada trzy rodzaje fotoczujników, każdy z innym filtrem koloru. Dzięki takiej metodzie separacji kolorów, skanery CCD cechują się możliwością uzyskania szerokiej gamy kolorów, z bardzo dobrym odwzorowaniem głębi koloru, cieni i przejść tonalnych. Dzięki silnemu oświetleniu, urządzenia CCD efektywnie skanują obiekty lekko oddalone od tafli skanera, np. wewnętrzne marginesy przy skanowaniu książek czy druki na papierze czerpanym. Technologia CCD jest jednak bardzo delikatna i nawet niewielkie wstrząsy mogą spowodować rozkalibrowanie systemu luster i soczewek. Konieczność zastosowania tych ostatnich nie pozwala także na odpowiednią miniaturyzację modeli CCD. Z wyżej wymienionych powodów skanery CCD nie nadają się do zastosowań mobilnych.
TECHNOLOGIA CIS
W urządzeniach CIS (Contact Image Sensor – Sensory kontaktowe) źródłem światła są poruszające się na ruchomej belce diody LED w trzech kolorach, czerwonym, zielonym i niebieskim. Zastosowanie nowego źródła światła pozwoliło zrezygnować w urządzeniach CIS z filtrów koloru na elementach światłoczułych i zredukować liczbę fotoczujników z trzech do jednego. Skanery konstruowane w tej technologii pracują w skali 1:1, co z kolei umożliwiło rezygnację z zastosowania systemów luster i soczewek, a co za tym idzie, wyeliminowano problem zniekształceń optycznych i przebarwień koloru. Dodatkowo, brak delikatnych, dość sporych zwierciadeł i soczewek sprawił, że urządzenia CIS są o wiele mniejsze od swych konkurentów tworzonych w innych technologiach.
Diod LED, w odróżnieniu od lamp w skanerach CCD, nie trzeba rozgrzewać przed każdym skanowaniem. Po włączeniu, urządzenie jest od razu gotowe do pracy. Ogromnym atutem skanerów z diodami LED jest też niezwykle niskie zużycie energii. Skanery w technologii CIS mogą być zasilane bezpośrednio z portu USB, co w połączeniu z ich niewielkimi gabarytami czyni je bardzo mobilnymi urządzeniami. Minusem zastosowania diod LED jest niskie natężenie dostarczanego przez nie światła, w efekcie czego skanowany dokument musi płasko przylegać do tafli skanera. W niektórych przypadkach wystarcza nawet pół milimetra odległości obiektu od skanera, aby zdolność rozpoznawania szczegółów spadła o połowę.
JAKI SKANER WYBRAĆ?
Na początek powinniśmy sobie zadać pytanie, do czego chcemy używać naszego skanera. Osobom rzadko korzystającym z tego urządzenia, którym potrzebny jest on głównie do skanowania pojedynczych dokumentów czy korespondencji urzędowej, w zupełności wystarczy skaner w technologii CIS. Jeśli mamy zamiar skanować wiele książek, często grubych, starych, na kiepskim papierze, ze sztywnymi grzbietami, to musimy zaopatrzyć się w skaner CCD i to najlepiej w formacie A3. Uczącym się, odwiedzającym biblioteki, czytelnie i chcącym tam, na miejscu skanować zbiory biblioteczne, przyda się niewielki i mobilny skaner CIS. Jeśli, oprócz osoby z dysfunkcją wzroku, ktoś z domowników planuje archiwizację rodzinnych fotografii, powinniśmy wybrać urządzenie w technologii CCD.
[fot. Helder Almeida, Grafika przedstawia myszkę komputerową, leżącą nieopodal stosu książek]
[fot. Sharp, Zdjęcie przedstawia osobę korzystającą z urządzenia wielofunkcyjnego, Popis: Urządzenie wielofunkcyjne]
Gdy posiadamy niewiele miejsca na dodatkowy sprzęt peryferyjny, powinniśmy zdecydować się na urządzenie wielofunkcyjne, łączące w sobie drukarkę i skaner CIS, w niczym nie ustępujący swoim wolnostojącym „braciom”.
Oczywiście w sklepach znajduje się wiele tego typu urządzeń, więc na co powinniśmy zwracać uwagę? W przypadku osób z dysfunkcją wzroku, które głównie skanują tekst, tak naprawdę możliwości nawet najprostszego na rynku skanera będą wystarczające. Tekst skanujemy najczęściej w rozdzielczości 300 DPI (dots per inch – plamki na cal), a najtańsze urządzenia cechują się maksymalną rozdzielczością rzędu 600 DPI. Liczba możliwych do zeskanowania kolorów także nie jest dla nas istotna, ponieważ tekst skanujemy zazwyczaj w odcieniach szarości. Dla osoby z dysfunkcją wzroku dwoma najistotniejszymi kryteriami powinny być prędkość działania skanera oraz jego budowa. Jeśli porównamy skaner, w którym skan jednej strony trwa pięć sekund, do takiego, w którym ten sam proces trwa dziesięć sekund, to w przypadku jednej strony ma to może niewielkie znaczenie. Jeśli jednak skanujemy dużą książkę, ponad sześćset stron, kartkę po kartce, to używając tego drugiego skanera, zajmie nam to prawie godzinę dłużej. Pamiętajmy przy tym, że lampa w skanerach CCD potrzebuje dodatkowego czasu na rozgrzanie się przed rozpoczęciem pracy.
Niektóre skanery, tak jak np. seria Optic-Book firmy Plustek, są specjalnie dedykowane osobom chcącym skanować książki. W takich urządzeniach, szklana tafla skanera dochodzi aż do końca jednego z jego węższych boków, będąc praktycznie krawędzią obudowy. Taka konstrukcja urządzenia pozwala na wygodne skanowanie grubych lub posiadających sztywne grzbiety książek bez konieczności dociskania ich do szyby skanera. Powinniśmy także zwrócić uwagę, w którą stronę otwiera się klapa urządzenia, ewentualnie, czy istnieje możliwość tymczasowego jej zdemontowania.
Niestety, nie ma jednoznacznej odpowiedzi, który skaner jest najlepszy dla osoby z dysfunkcją wzroku. Jeśli ktoś skanuje książki sporadycznie, szkoda mu miejsca na biurku, powinien sobie sprawić albo urządzenie wielofunkcyjne ze skanerem CIS, albo osobny skaner CIS zasilany przez łącze USB, który można schować do szuflady lub do torby notebooka. Dla tych, którzy poważnie myślą o skanowaniu wielu książek, optymalnym rozwiązaniem jest duży skaner A3 w technologii CCD. Wszystkich, planujących zakup nowego skanera, zachęcam do dokładnego rozważenia własnych potrzeb i oczekiwań. To Wasze indywidualne preferencje powinny determinować najlepszy możliwy wybór.
* Piotr Witek urodził się w 1979 roku, wzrok stracił mając piętnaście lat. Z wykształcenia i zamiłowania jest masażystą i terapeutą manualnym. Obecnie pracuje w firmie teleinformatycznej, łącząc swoją drugą pasję – komputery z pracą zarobkową. Po utracie wzroku, nie chcąc zaakceptować własnych, fizycznych ograniczeń, nieustannie wyszukuje i promuje w środowisku osób niewidomych nowatorskie rozwiązania technologiczne mogące usprawnić funkcjonowanie w społeczeństwie osób z dysfunkcją wzroku.
