Osoby ze szczególnymi potrzebami napotykają na trudności w korzystaniu z publicznych miejsc i usług. Na szczęście, w Polsce istnieje ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, która ma na celu zniwelowanie tych trudności. W tym artykule omówię, jak składać wnioski i skargi dotyczące braku dostępności zgodnie z tą ustawą. Posłużę się przy tym prawdziwą sytuacją, dotyczącą szkoły podstawowej i uczennicy poruszającej się na wózku.
O ustawie
Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami została uchwalona w 2019 roku i ma na celu zapewnienie równego dostępu dla wszystkich osób, niezależnie od ich specjalnych potrzeb. Ustawa nakłada na podmioty publiczne obowiązek zapewnienia dostępności swoich usług, produktów i miejsc. W ustawie znalazło się miejsce na dostępność architektoniczną, cyfrową i informacyjno-komunikacyjną. W kwestiach związanych z dostępnością cyfrową odsyła do ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Oznacza to także, że musimy posługiwać się dwoma różnymi procedurami wnioskowo-skargowymi. Ten tekst dotyczy tylko dostępności architektonicznej i informacyjno-komunikacyjnej.
Wnioski o zapewnienie dostępności
Jeśli napotkasz na trudności w korzystaniu z usług lub miejsc publicznych ze względu na swoją niepełnosprawność, możesz złożyć wniosek o zapewnienie dostępności. Wniosek powinien zawierać informacje o miejscu, usłudze lub produkcie, z którego chcesz skorzystać oraz o potrzebach specjalnych, jakie masz. Wniosek można złożyć w formie pisemnej lub elektronicznej do tego podmiotu, od którego oczekujesz zapewnienia dostępności. W tym wypadku adresatem takiego wniosku była szkoła, a ściślej – dyrektor szkoły.
Wniosek złożyła mama uczennicy, ponieważ dziewczynka nie miała jeszcze zdolności do czynności prawnych. Złożyła wniosek jako formalny opiekun i musiała przy tym wykazać interes faktyczny. W uproszczeniu oznacza to, że nie jest to fanaberia, tylko rzeczywista potrzeba. We wniosku znalazła się także forma zapewnienia dostępności, czyli winda. Wniosek zawierał zatem informacje o tym, na czym polega bariera, jak to wpływa na uczennicę i jak problem należy rozwiązać.
Terminy
Od momentu złożenia wniosku, podmiot publiczny, czyli szkoła, ma 14 dni na zapewnienie dostępności.
W wypadku windy jest to oczywiście niemożliwe, ale w tym czasie szkoła musiała poinformować, kiedy zapewni dostępność i termin nie mógł być dłuższy niż 2 miesiące. Odpowiedź szkoły była oczywista – w tym czasie nie jest w stanie zapewnić windy. To otworzyło drogę do złożenia skargi.
Na złożenie skargi masz 30 dni i tego terminu nie wolno przegapić!
Składanie skargi na brak zapewnienia dostępności
Skarga powinna zawierać informacje o problemie, jakiego doświadczasz oraz o tym, że próbowałeś już rozwiązać problem poprzez złożenie wniosku o zapewnienie dostępności.
W tym wypadku skarga składała się z kompletu dokumentów, jakie wymieniły między sobą szkoła i mama uczennicy.
Skargę składa się do prezesa PFRON i tylko do niego. PFRON może poprosić o dodatkowe dokumenty, wyjaśnienia i informacje.
Tak było i w opisywanym przypadku. Po uzupełnieniu dokumentacji PFRON zaproponował mediacje.
Mediacje
Obie strony, to znaczy szkoła i mama uczennicy, zgodziły się na spotkanie mediacyjne. Ten etap nie jest obowiązkowy, ale czasem lepiej załatwić sprawy polubownie niż oczekiwać na decyzję administracyjną. W międzyczasie PFRON przesyłał informacje o przedłużenie terminu rozpatrzenia skargi o kolejne miesiące. Mediacje odbyły się i obie strony doszły do porozumienia. Podpisały protokół uzgodnieniowy i można było poczekać, co się dalej wydarzy.
Decyzja
Działo się niewiele, więc prezes PFRON podjął decyzję o nakazaniu montażu windy w szkole. Wraz z decyzją przekazał wytyczne dotyczące standardu windy oraz wyznaczył ostateczny termin realizacji. Od tego momentu burmistrz musiał rozpocząć procedurę zamawiania montażu windy. Na proces składały się zamówienie projektu architektonicznego, przygotowanie postępowania na zamówienie publiczne i realizacja inwestycji. W momencie pisania tego tekstu budowa szybu już się rozpoczęła, a ostateczny termin na wdrożenie zaleceń PFRON upływa z końcem października 2023 roku.
Informacja
W ustawie istnieje jeszcze jeden mechanizm, jaki mogła wykorzystać mama uczennicy, czyli informacja o braku dostępności. Dziewczynka za jakiś czas skończy szkołę podstawową, a potem zapewne wybierze się do szkoły średniej. Jeżeli wybrana szkoła średnia ma bariery architektoniczne, to można w niej złożyć informację o braku dostępności. Taki dokument nie niesie za sobą żadnych skutków i faktycznie jest po prostu pewnym przypomnieniem o fakcie braku dostępności. Za to można taką informację złożyć bez wykazywania interesu faktycznego, czyli może to zrobić każdy. Mama mogła zatem złożyć taką informację, żeby dyrekcja kolejnej szkoły mogła się przygotować na przyjęcie uczennicy na wózku.
Interes faktyczny
Wykazanie interesu faktycznego jest kluczowe przy składaniu wniosku i skargi. W opisywanym przypadku taki interes faktyczny było dość łatwo wykazać, bo dziewczynka chodziła do tej konkretnej szkoły. Natomiast wykazanie interesu faktycznego w przypadku szkoły średniej jest niemożliwe, bo nie ma absolutnie żadnej pewności, że to właśnie do tej szkoły pójdzie dziewczynka po skończeniu podstawówki. Co więcej – interes faktyczny byłby trudny do wykazania nawet w przypadku szkoły podstawowej, gdyby dziewczynka chodziła do ósmej klasy, ponieważ żadną miarą nie dałoby się zamontować windy do końca jej edukacji.
O czym pamiętać w tej procedurze?
- Podczas składania wniosku i skargi musisz wykazać interes faktyczny, a nie tylko potrzebę.
- Musisz pamiętać o terminach, które obowiązują także Ciebie, a nie tylko podmiot publiczny.
- Kolejność jest następująca: najpierw wniosek, a jeżeli to nie zadziała, dopiero możesz złożyć skargę. Masz na to 30 dni od upłynięcia terminu na realizację dostępności.
- Wniosek składasz do podmiotu publicznego, od którego oczekujesz zapewnienia dostępności.
- Skargę składasz do prezesa PFRON.
- Wniosek i skarga nie mają określonej formy. Możesz zupełnie samodzielnie napisać ich treść. W Internecie można znaleźć wzory i formularze służące do składania wniosków i skarg, ale nie musisz z nich korzystać.
- Rekomenduję składanie pism przez EPUAP. Chociaż nie jest to zbyt przyjazna platforma, to zapewnia nam pewność obrotu dokumentami z urzędem.
Procedura wnioskowo-skargowa wymaga pewnego nakładu pracy i dyscypliny w pilnowaniu terminów. Jednak czasami jest to jedyna możliwość, żeby wywalczyć dostępność. W tej szkole się udało, więc w innych miejscach też zadziała. Opisywana skarga na brak zapewnienia dostępności była tą pierwszą, która doczekała się pozytywnej decyzji prezesa PFRON. A tu możesz obejrzeć film na temat opisywanej sprawy: https://youtu.be/RxfexOdG-ak
Jacek Zadrożny
