W 1978 r. Victor Finkelstein, wybitny brytyjski aktywista, obrońca praw osób z niepełnosprawnością, członek pozarządowej organizacji Związek Fizycznie Niepełnosprawnych Przeciwko Segregacji, stwierdził, że społeczeństwo samo, niejako ze swej natury, „upośledza” osoby z niepełnosprawnością. Trudno z tym się nie zgodzić. Społeczeństwo narzuca pewne struktury myślowe i schematy zachowania. Często osobom z niepełnosprawnością przypisuje się bezradność, słabość, ułomność, niezdolność do przyswajania wiedzy, niezdolność do podejmowania pracy, niezdolność do pełnienia ról społecznych (np. bycie ojcem, matką, żoną, mężem). Również często osoby te same dobrowolnie zamykają się w pewnych granicach rozwoju intelektualnego i fizycznego. Zjawisko to wyjaśnia teoria wyuczonej bezradności Martina Seligmanna. Ludzie po poniesieniu kilku porażek z rzędu nabywają przekonania, że każdy ich czyn kończy się tak samo. Te klatki tkwiąc w świadomości wykluczają uwięzionych z życia. Chcąc poprawić jakość własnego życia, osoby z niepełnosprawnością muszą znieść te bariery oraz śmiało i pewnym krokiem wejść na scenę polityczną. Większości ludzi polityka kojarzy się z czymś brudnym, nieuczciwym, kłamliwym, z pewnością nie z tym, czym powinien i może zajmować się przyzwoity człowiek. Hannah Arendt i Bernard Crick, słynni teoretycy w obszarze nauk o polityce, byli głęboko przekonani, że polityka to jedna z najdonioślejszych form aktywności ludzkiej, ponieważ wymaga interakcji pomiędzy wolnymi i równymi obywatelami. Jeżeli zatem osoby z niepełnosprawnością uważają siebie za wolnych i równych obywateli, to powinny one uczestniczyć w życiu politycznym.
Przewodnim tematem międzynarodowej konferencji “Europejski Dzień Osób z Niepełnosprawnością”, która odbyła się 4 – 5 grudnia 2017 r. w Brukseli, było tworzenie warunków do uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w życiu politycznym. Coroczna konferencja jest organizowana przez Komisję Europejską i Europejskie Forum Osób z Niepełnosprawnością w tym terminie, ponieważ 3 grudnia obchodzi się Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych. Został on ustanowiony w 1992 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Europejskie Forum Osób z Niepełnosprawnością jest niezależną organizacją pozarządową istniejącą i aktywnie działającą już przez 20 lat. Instytucja została założona i jest zarządzana przez osoby z niepełnosprawnością i członków ich rodzin. Członkami Forum są organizacje ze wszystkich 28 państw członkowskich Unii Europejskiej. “Nic o nas bez nas”, tak brzmi hasło Forum. Zgodnie z informacjami podanymi na oficjalnej stronie, organizacja reprezentuje głos 80 milionów Europejczyków z niepełnosprawnością.
Jakie narzędzia należy stworzyć w celu lepszego informowania osób z niepełnosprawnością o ich prawach? Jak one mogą być usłyszane przez polityków? Jak stworzyć warunki do lepszego funkcjonowania tych osób będących pełnoprawnymi obywatelami UE? Jak efektywniej zarządzać przystosowaniem przestrzeni do potrzeb użytkowników z różnymi możliwościami poruszania się? Na takie pytania szukali odpowiedzi przez dwa dni uczestnicy konferencji, którzy przebyli ze wszystkich krajów UE.
Oprócz urzędników piastujących wysokie stanowiska w instytucjach unijnych, referaty wygłaszały osoby z niepełnosprawnością. Dr Sanja Tarczaj, prezydent Europejskiego Związku Głuchoniewidomych, przemawiała za pośrednictwem tłumacza języka migowego. Dobrze określiła sytuację osób mających jednocześnie dysfunkcję wzroku i słuchu- wykluczeni wśród wykluczonych. Nieprzystosowane materiały partii politycznych, kampanie wyborcze, które nie uwzględniają różnych sposobów odbioru informacji, niemożność głosowania za pośrednictwem tłumacza. Państwa UE powinny stawić czoło takim wyzwaniom. Roberto Castiglioni, przewodniczący grupy ds. przystosowania na lotnisku Heathrow, powiedział, że nie ma czegoś takiego jak niepełnosprawność, istnieje źle przystosowane szeroko rozumiane otoczenie. Na Londyńskim lotnisku są specjalne miejsca przeznaczone dla obsługi pasażerów mających zaburzenia autystyczne, a podróżujący z psami przewodnikami znajdą tu toalety dla swych czworonogich opiekunów.
Zasługuje na uwadze fakt, że na scenie pojawiło się sporo osób z niepełnosprawnością wzrokową. Ioannis Vardakastanis urodził się w Grecji, ukończył studia w zakresie nauk o polityce w Kalifornii, pełni obowiązki prezydenta Greckiej Narodowej Konfederacji Osób z Niepełnosprawnością oraz prezydenta wyżej wspomnianego Europejskiego Forum. Anna Lawson, profesor prawa na uniwersytecie w Leeds (Wielka Brytania) oraz dyrektor centrum ds. studiów nad niepełnosprawnością (disability studies), straciła wzrok w wieku 7 lat. Jej artykuły są publikowane w 30 krajach. Takie zagadnienia jak równość osób z niepełnosprawnością oraz prawa człowieka leżą w zakresie jej zainteresowań badawczych.
Uroczyste wręczenie nagród miastom zwycięzcom to był ostatni punkt programu konferencji. Konkurs Access City Award ma na celu promowanie idei uniwersalnego projektowania i przystosowania. Specjalną nagrodę otrzymało duńskie miasto Viborg. Według komisji oceniających ekspertów miasto Luksemburg okazało się na trzecim miejscu. W Lublanie lepiej dbają o swoje miasto, dlatego stolica Słowenii otrzymała srebro. Wieńcem laurowym ozdobiono dumne głowy mieszkańców francuskiego miasta Lyon. Przy rozpatrywaniu wniosków w ramach konkursu brano pod uwagę różne aspekty: środki komunikacji miejskiej, przystosowanie budynków, oraz możliwość korzystania z różnorodnych usług.
Andrey Tikhonov
