“Całkowita ilość podcastów: 2222”. Taki napis widnieje w chwili pisania tego tekstu, kiedy w przeglądarce otworzymy stronę pierwszego polskiego podcastu dla niewidomych i słabowidzących pod adresem www.tyflopodcast.net. Proszę jednak, by szanowni czytelnicy zbytnio się do niego nie przyzwyczajali, bo najprawdopodobniej już jutro, a może nawet jeszcze dziś, a co dopiero w momencie, gdy ten tekst ujrzy światło dzienne, liczba ta będzie inna. Jedno jest pewne: wyższa. Czy tworząc 15 lat temu TyfloPodcast wierzyłem, że to przedsięwzięcie odniesie sukces? Jaka jest jego historia? Co dalej? Na te wszystkie pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym tekście.
Początki
Niektórzy stwierdzić mogą, że do stworzenia podcastu trzeba się jakoś przygotować, mieć na to jakiś plan, ja w 2008 roku nie miałem żadnej z tych rzeczy. Jedyne, co miałem to inspiracja amerykańskimi podcastami CoolBlindTech. Bardzo spodobała mi się idea, że każdy może nagrać materiał na dowolny temat, a wszystko jest udostępniane do odsłuchu w ramach jednej, centralnej platformy. Wcześniej nie słuchałem zbyt wielu podcastów, bo polska oferta takich audycji była niezwykle skromna – ot, kilku zapaleńców gadało do mikrofonów na tematy, które interesowały tylko ich i garstkę znajomych. Pomyślałem, że warto będzie dołączyć do tego grona. Jak pomyślałem, tak zrobiłem i z początkiem marca 2008 roku wystartował serwis pod adresem www.tyflopodcast.w.pl. Być może niektóre dinozaury Internetu pamiętają jeszcze te aliasy, które dostarczała nieistniejąca już firma PolBox. W 2 miesiące później pojawiła się domena www.tyflopodcast.net, która istnieje po dziś dzień. TyfloPodcast działał w oparciu o domyślny motyw systemu WordPress, pliki hostowało amerykańskie archive.org, co zapewniało generowanie minimalnych kosztów, ale też i nie pozwalało na rozwinięcie skrzydeł. Po puszczeniu komunikatu w świat pojawili się pierwsi autorzy, którzy zaczęli tworzyć treści. Opowiadali o posiadanych przez siebie urządzeniach, oprogramowaniu, smartphone’ach. Te wszystkie audycje po dziś dzień dostępne są w archiwum TyfloPodcastu, wszystkich zainteresowanych zachęcam do zapoznania się z nimi.
Współpraca z FIRR
Na przełomie roku 2008 i 2009 TyfloPodcast lekko przygasł. Pojawiały się w prawdzie nowe audycje, jednak częstotliwość ich publikacji była znacznie mniejsza niż w początkach istnienia nowego medium. Rok 2009 był dla mnie również rokiem zmian pod względem zawodowym. Właśnie w tym czasie rozpocząłem pracę w Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, zajmując się przede wszystkim redagowaniem tekstów do czasopisma Tyfloś wiat. Pomyślałem wówczas, że skoro niewidomi mają swoje czasopismo, na które udało się pozyskać dofinansowanie ze środków PFRON, to czemu nie mogliby mieć również podcastu, a może w przyszłości własnego radia internetowego? Okazało się, że mój entuzjazm podzielili decydenci z PFRON i, co cieszy, dzielą go już od wielu lat. W 2009 roku zmieniło się sporo: Tyflopodcast otrzymał nową stronę, autorzy pozyskali sprzęt, dzięki któremu nagrywanie audycji mogło wejść na wyższy poziom.
Nadajemy na żywo
Od samego początku, gdy tylko powstał TyfloPodcast chciałem by prędzej, czy później zaistniał jako audycja radiowa. Od wielu lat związany jestem z tą branżą i programy na żywo to coś, co dla mnie ma sporo plusów, a najważniejszym z nich jest kontakt ze słuchaczem, który może zadzwonić, zapytać, rozwiać swoje wątpliwości w zakresie poruszanego tematu. Oczywiście, minusem takich programów dla części osób może być ich znacznie wydłużony czas, osobiście wychodzę jednak z założenia, że lepiej wyjaśnić wątpliwości i dogłębnie wyłuszczyć dane zagadnienie, zamiast chodzić na skróty – w końcu kto, jak nie my?
Zanim doczekaliśmy się własnej stacji radiowej, podjęliśmy współpracę z nadającym z Nowego Sącza internetowym radiem EN. W tamtym czasie prowadziłem na antenie tej stacji już jedną, typowo muzyczną audycję, więc kolejna nie stanowiła żadnego problemu. Na antenie Radia EN nadawaliśmy od marca 2011 do końca 2012 roku. W tym czasie zdążyliśmy przetestować kilka rozwiązań technologicznych, dzięki którym możliwe było realizowanie połączenia na żywo.
TyfloRadio
Z końcem 2012 roku, rozstaliśmy się z Radiem EN. Okazało się, że ilość materiału, który chcemy emitować, wynikająca bezpośrednio ze wskaźników i założeń projektowych to zdecydowanie za dużo, jak na jedną audycję w tygodniu. Potrzebowaliśmy własnego serwera, który do naszej dyspozycji będzie bez ograniczeń i tak często, jak tylko zajdzie potrzeba. Inauguracyjnym wydarzeniem na własnej infrastrukturze TyfloRadia była transmisja z konferencji Reha For The Blind In Poland 2012, którą nasza załoga od początku do końca obsługiwała pod względem technicznym. Testy wypadły pomyślnie, a co za tym idzie, z początkiem 2013 roku rozpoczęliśmy regularną emisję naszych audycji. Kilka razy w tygodniu w godzinach popołudniowych, nasi słuchacze mogą jako pierwsi zapoznać się z programami na bardzo różne tematy, głównie technologiczne, jednak nie ograniczamy się tylko do nich. Każdy, kto tylko zechce, może wypowiedzieć się na antenie zarówno w formie głosowej, jak i tekstowej. Jeśli komuś nie odpowiada pora emisji, nic straconego! Audycje nie giną, po krótszym lub dłuższym czasie są publikowane na stronach TyfloPodcastu pomiędzy tradycyjnymi, nagrywanymi wcześniej materiałami, których produkcji nie zarzuciliśmy.
Cykle audycji
TyfloPodcast doczekał się również kilku cykli programowych, część z nich ukazuje się nadal regularnie, część kontynuowana jest w mniejszym natężeniu. Jedną z pierwszych serii, co ciekawe nie technologicznych, były audycje kulinarne. Kolejna seria emitowana od 2017 roku to, tworzony wspólnie z internetowym Radiem DHT, magazyn RTV poświęcony polskim stacjom radiowym i telewizyjnym. Najnowsza seria, nadawana od 2019 roku, to najchętniej słuchany cykl. Jest nim TyfloPrzegląd, czyli cotygodniowy magazyn zawierający nowości dotyczące głównie technologii, a mogące zaciekawić słuchaczy niewidomych i słabowidzących. W historii Tyflopodcastu pojawiały się także drobniejsze cykle, poświęcone m. in. Systemom operacyjnym iOS, Windows czy macOS, programowi odczytu ekranu JAWS, pakietowi Microsoft Office, edytorom audio GoldWave i Reaper, czy multimedialnemu kombajnowi do oglądania telewizji DVB Viewer.
Rozwój TyfloRadia
Od swojej premiery w 2013 roku, TyfloRadio również technologicznie się rozwinęło. Przede wszystkim audycje transmitowane są nie tylko na naszym serwerze audio, ale również w mediach społecznościowych, konkretnie w serwisie FaceBook i Youtube. Oprócz tego, TyfloPodcast doczekał się swojej aplikacji klienckiej dla systemu Windows, a w serwisie TestFlight rozwija się powoli mobilna aplikacja dla systemów Apple.
TyfloPodcast od kuchni
Być może naszych słuchaczy, nie zaangażowanych nigdy aktywnie w rozwój TyfloPodcastu zastanawia, w jaki sposób to wszystko się odbywa, skąd biorą się tematy, czemu na antenie mówimy tak dużo o tym, a tak mało o innym zagadnieniu lub niektóre wręcz pomijamy? Na wstępie muszę tu poczynić jedną, niezwykle ważną uwagę: TyfloPodcast to ludzie. Pomysł był mój, przez tyle lat udaje mi się szczęśliwie dbać o dopływ audycji, ale dzieje się tak tylko dlatego, że udaje się pozyskać chętnych autorów. Na całe szczęście, wokół TyfloPodcastu udało się stworzyć pokaźną grupę twórców, którzy chętnie dzielą się swoją wiedzą na antenie. Nie oznacza to jednak, że lista jest zamknięta. Każdy, kto ma tylko ochotę, może napisać na adres michal.dziwisz@firr.org.pl i zaproponować temat, który chce przedstawić. Miejsca jest dość na każde zagadnienie: Dostępność ciekawego urządzenia lub aplikacji? Nie ma sprawy! Praca w nietypowym dla niewidomych zawodzie? Świetnie! Jakiś przepis, którego jeszcze nie ma nasza dźwiękowa książka kucharska? Z przyjemnością! Kolejny krok, to ustalenie zagadnień formalnych, podpisanie stosownych dokumentów i praca nad materiałem. Tu znów dwojako, materiał może być dostarczony w formie prezentacji audio nagranej każdym, dobrze brzmiącym mikrofonem, w praktyce wystarczy smartfon. Alternatywą jest zrealizowanie takiej audycji na żywo. W takim przypadku dobrze jest mieć doświadczenie z platformą Zoom, gdyż właśnie to narzędzie wykorzystywane jest w trakcie naszych transmisji. W każdym przypadku osoba, która zgłosi się z ciekawym pomysłem nigdy nie będzie pozostawiona sama. Zapewniamy pomoc zarówno w kwestii technicznej, jak i merytorycznej. Po zarejestrowaniu materiału, podlega on jeszcze większej lub mniejszej obróbce, a następnie jest publikowany. I to wszystko, jak zatem widać, przygotowanie własnego podcastu nie jest niczym trudnym, a dzięki temu, że TyfloPodcast jest rozpoznawalną marką mamy gwarancję, że audycji nie nagrywamy sami dla siebie, ale ktoś jej posłucha a co więcej, wyrazi swoją opinię. Każda audycja posiada sekcję komentarzy, w których nasi słuchacze mogą zadać dodatkowe pytania, jeśli coś było dla nich niejasne, przekazać swoje uwagi, albo po prostu podzielić się wrażeniami po wysłuchaniu odcinka.
15 lat audycji i co dalej?
Kolejne piętnaście, albo i więcej lat, na to liczę. Jeśli nie pojawi się cudowna technologia, która bez dodatkowych konsekwencji usprawni nam wszystkim wzrok, zawsze będziemy robić coś inaczej i z pewnością znajdzie się grupa osób, która będzie potrzebowała dokładnego wytłumaczenia, w jaki sposób ma wykonać dane działanie. Bez względu na to, czy chodzić będzie o obsłużenie programu, czy zrobienie sobie kanapki, z wyłączonym jednym zmysłem robi się to inaczej. To miejsce dla TyfloPodcastu, aby ktoś na naszych łamach wytłumaczył, jak. Wreszcie, oprócz instrukcji jesteśmy przecież też forum wymiany myśli, poglądów, opinii. Czy niewidomi mają Swoje radio? Owszem, to TyfloRadio. Pisząc o planach, mam oczywiście nadzieję na rozszerzenie naszej działalności, zwiększenie liczby godzin nadawania. Zagraniczne przykłady pokazały, że radio skupione wokół problemów osób niewidomych jest możliwe do zrobienia i są ludzie, którzy chcą go słuchać, może kiedyś uda się te dobre praktyki przeszczepić na polski grunt. Na sam koniec podkreślę jeszcze raz to, o czym pisałem już wyżej. TyfloPodcast to ludzie, którzy chcą go tworzyć. Te ponad 2 tysiące audycji nie ukazałoby się, gdyby nie autorzy, którzy decydują się podzielić swoją wiedzą. Jedni przychodzą, inni odchodzą, niektórzy wracają, jeszcze inni są z nami od samego początku. Są też autorzy, którzy oprócz nagrania audycji wspierają TyfloPodcast swoją wiedzą techniczną, pomagając w rozwoju strony, tworząc narzędzia usprawniające naszą pracę, czy też podpowiadając rozwiązania techniczne, które warto wdrożyć. Każdemu z tego miejsca chcę serdecznie podziękować za choćby najdrobniejszy wkład w rozkwit TyfloPodcastu. Rozwijamy się właśnie dzięki Wam!
Michał Dziwisz
