Osoba z niepełnosprawnością codziennie ma do czynienia z wieloma barierami, które, chcąc zapewnić sobie zgodny z oczekiwaniami poziom uczestnictwa w życiu społecznym, musi pokonać. Nie będziemy szybować w krainę teoretyzowania, spekulując na temat, czy niepełnosprawność jest osobistą tragedią jednostki (jak to ujęli Brytyjscy badacze Colin Barnes i Geof Mercer), czy też powinna być traktowana jako zjawisko społeczne, które tkwi w umysłach ludzkich. Brazylijski pedagog i filozof Paulo Freire wierzył, że człowiek musi walczyć o wolność, ponieważ wolność nie jest nam dana z natury. Pisał: “tylko idąc, możemy utorować sobie drogę”. Jednakże wysiłek związany z walką osoby niepełnosprawnej o wolność można, przynajmniej częściowo, zmniejszyć za pomocą właściwych decyzji politycznych. Przecież polityka to nieustanne poszukiwanie rozwiązania konfliktów.
Europejski akt o dostępności (European Accessibility Act) może być postrzegany jako dobry przykład odpowiedzialnej polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnością na poziomie Unii Europejskiej. W kwietniu 2016 r. Komisja Europejska zgłosiła propozycję aktu prawnego w formie dyrektywy do Parlamentu Europejskiego pod tytułem “Europejski akt o dostępności”. 14 września 2017 r. Parlament większością głosów (537 z 751 członków) przyjął poprawki do aktu, tym samym wydając ostateczną opinię przed rozpoczęciem rokowań z Radą Europejską w celu opracowania wspólnego tekstu dyrektywy. Dyrektywa jest aktem prawodawczym zobowiązującym państwa członkowskie do osiągnięcia określonego celu. Dyrektywa określa jedynie rezultat, który ma być osiągnięty, zaś w gestii państw członkowskich leży decyzja co do sposobu osiągnięcia tego rezultatu. Podczas konferencji poświęconej dostępności, która odbyła się 28 września 2017 r. w Microsoft Innovation Center (Bruksela), przedstawiciel Komisji Europejskiej wyraził nadzieję, że akt zostanie przyjęty do 2019 r., czyli do końca VIII kadencji Parlamentu. Kluczowym celem aktu jest umożliwienie realizacji Konwencji ONZ o prawach Osób Niepełnosprawnych (UN Konvention on the Rights of Persons with Disabilities- CRPD), którą podpisano 30 marca 2007 r. CRPD obowiązuje w UE od 22 stycznia 2011 r. Z wyjątkiem Irlandii, wszystkie 28 państw członkowskich ratyfikowały CRPD. Nowy akt prawodawczy ma w szczególności służyć wdrażaniu w życie artykułu 9 (Dostępność) Konwencji. Dlatego, zwłaszcza w kontekście nadchodzącego Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami, ważne jest, by przyjrzeć się temu artykułowi. Zgodnie z nim, państwa strony są zobowiązane do zapewnienia dostępu dla osób z niepełnosprawnościami do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług. To dotyczy budynków, dróg, transportu oraz innych urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych, w tym szkół, mieszkań, instytucji zapewniających opiekę medyczną i miejsc pracy, informacji, komunikacji i innych usług, w tym usług elektronicznych i służb ratowniczych. Państwa są odpowiedzialne za opracowywania i monitorowania wdrażania minimalnych standardów w dziedzinie dostępności urządzeń i usług. Również zadaniem państw jest popieranie odpowiednich form pomocy i wsparcia oraz dostępu osób z niepełnosprawnościami do nowych technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, aby przez to zapewnić im dostęp do informacji oraz Internetu.
Istotnym dla osób z niepełnosprawnością wzroku jest punkt, który określa wymóg zapewnienia w ogólnodostępnych budynkach i innych obiektach oznakowania w alfabecie Braille’a oraz w formach łatwych do czytania i zrozumienia. W artykule uwzględniono aspekt gospodarczy procesu przystosowania otoczenia. Obowiązkiem państw jest popierania projektowania, rozwoju, produkcji i dystrybucji dostępnych technologii, tak aby technologie te były dostępne po najniższych kosztach. Celem wszystkich działań jest umożliwienie osobom z niepełnosprawnościami samodzielnego funkcjonowania i pełnego udziału we wszystkich sferach życia.
Dlaczego podejmować pracę nad Europejskim aktem o dostępności, gdy już obowiązuje CRPD?
Pomysłodawcy Konwencji nie opracowali konkretnych mechanizmów realizacji zawartych w niej postulatów. Chociaż CRPD została uwzględniona w ustawodawstwie krajów UE oraz istnieją orzeczenia sądów wydawane w oparciu o zapisy Konwencji, ma ona charakter rekomendacyjny. Europejski akt będzie zawierał konkretne sprecyzowane sposoby wywierania wpływu na przedsiębiorstwa, narzędzia kontroli oraz ewentualnych sankcji. Akt ma podnieść poziom życia zarówno 80 milionów Europejczyków z niepełnosprawnością, jak i osób starszych. W swoim wystąpieniu na posiedzeniu Komitetu Regionów 26 września 2017 r. europoseł Marek Plura zwrócił uwagę na to, że brak możliwości niezależnego samodzielnego życia dotyczy wielu Europejczyków, a nowa inicjatywa prawna ma na celu tworzenie owych możliwości.
I choć przyszła implementacja Aktu może w środowiskach osób z niepełnosprawnością budzić wiele obaw, a złe doświadczenia z przeszłości z pewnością skłaniają wielu do pesymizmu, walka o rozszerzanie sfery wolności i niezależności osób z niepełnosprawnościami trwa, a prace nad Europejskim Aktem o Dostępności, a ściślej jego implementacją w poszczególnych krajach, z pewnością stanowią dobrą okazję, by wiele w sytuacji osób z niepełnosprawnościami zmieniło się na lepsze.
Andrey Tikhonov
O autorze
Autor od dwóch lat mieszka w Polsce. Jak mówi, wrócił do kraju skąd pochodzą jego przodkowie i postanowił związać z nim swój los.
Ukończył studia magisterskie w zakresie nauczania języków obcych (angielskiego i niemieckiego), oraz językoznawstwa. Obecnie odbywa studia doktoranckie we Wrocławiu, a obszar jego zainteresowań to nauki o polityce.
Jest absolwentem szkoły muzycznej II stopnia (skrzypek, pianista). Uczestnik programu Fulbright, Professional Fellows Program i stypendialnego programu im. Kirklanda Polsko-Amerykańskiej Fundacji “Wolności”. W chwili obecnej odbywa staż w Parlamencie Europejskim w biurze posła Marka Plury.
