Rok 2022 w kontekście Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych to czas dwóch rocznic: 15-lecia jej podpisania oraz 10-lecia jej ratyfikowania przez Polskę. Konwencja, tak ważna dla budowania zrównoważonego, inkluzywnego społeczeństwa, w którym prawa osób z niepełnosprawnościami są respektowane i szanowane na równi z innymi, nadal jednak nie została wdrożona.
Dlatego w 10. rocznicę jej ratyfikowania przez Polskę, czekając na uchwalenie Ustawy wdrażającej Konwencję ONZ o proponowanej nazwie: Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami, warto przypomnieć najważniejsze zapisy Konwencji. Warto również uświadomić sobie wagę projektu opracowania ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych. Mający powstać akt prawny nie będzie jednym z wielu martwych zapisów. Wdrożenie Konwencji zmieni realnie życie wielu osób z niepełnosprawnościami, a także wymusi na urzędach oraz instytucjach publicznych wiele istotnych zmian, dostosowujących ich funkcjonowanie oraz oferowane usługi do osób ze szczególnymi potrzebami. Co zatem w Konwencji ONZ jest najważniejsze?
Preambuła, czyli wstęp
Preambuła Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych potwierdza powszechność, niepodzielność, współzależność i powiązanie ze sobą wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności oraz potrzebę zagwarantowania osobom niepełnosprawnym pełnego z nich korzystania, bez dyskryminacji. Tym samym łączy bezpośrednio zapisy Konwencji z prawami człowieka, a także z pozostałymi aktami międzynarodowego prawa, takimi jak:
– Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych,
– Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych,
– Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej,
– Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet,
– Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania,
– Konwencja o prawach dziecka,
– Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin.
W preambule Konwencji znalazła się bardzo ważna i wiążąca dla jej sygnatariuszy, a także kluczowa dla koniecznych zmian społecznych i kulturowych, definicja niepełnosprawności. Zgodnie z nią niepełnosprawność wynika z interakcji między osobami z dysfunkcjami a barierami, wynikającymi z postaw ludzkich i środowiskowych, które utrudniają tym osobom pełny i skuteczny udział w życiu społeczeństwa, na zasadzie równości z innymi osobami. Co więcej, dyskryminacja kogokolwiek ze względu na niepełnosprawność jest pogwałceniem przyrodzonej godności i wartości osoby ludzkiej. Dalsze zapisy Konwencji ONZ wynikają z powyższych stwierdzeń, a także z wyraźnie zaznaczonej w preambule możliwości aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji w zakresie polityki i programów, którą powinny mieć zagwarantowaną osoby niepełnosprawne.
50 artykułów Konwencji
Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych składa się z 50 artykułów, przy czym każdy dotyczy innej sfery życia. Artykuły od 1 do 10 określają kolejno cel Konwencji, definicje, zasady ogólne, obowiązki ogólne, gwarantują równość i brak dyskryminacji, pochylają się nad prawami niepełnosprawnych kobiet i dzieci, dotyczą podnoszenia świadomości, dostępności oraz traktują o prawie do życia. Artykuły 11 – 20 poruszają kolejno kwestie: prawa do życia, sytuacji zagrożenia i sytuacji wymagających pomocy humanitarnej, równości wobec prawa, dostępu do wymiaru sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osobistego, wolności od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania, wolności od wykorzystywania, przemocy i nadużyć, ochrony integralności osobistej, swobody przemieszczania się i obywatelstwa, prowadzenia życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo oraz mobilności.
Pozostałe 30 artykułów to: Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji, Poszanowanie prywatności, Poszanowanie domu i rodziny, Edukacja, Zdrowie, Rehabilitacja, Praca i zatrudnienie, Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna, Udział w życiu politycznym i publicznym, Udział w życiu kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie, Statystyka i zbieranie danych, Współpraca międzynarodowa, Wdrażanie i monitorowanie na szczeblu krajowym, Komitet do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych, Sprawozdania przedkładane przez Państwa Strony, Rozpatrywanie sprawozdań, Współpraca między Państwami Stronami a Komitetem, Stosunki Komitetu z innymi organami, Sprawozdanie Komitetu, Konferencja Państw Stron, Depozytariusz, Podpisanie, Zgoda na związanie się konwencją, Organizacje integracji regionalnej, Wejście w życie, Zastrzeżenia, Poprawki, Wypowiedzenie, Dostępna forma, Teksty autentyczne.
Które artykuły Konwencji są najważniejsze dla poprawy sytuacji OzN w Polsce?
Konwencja OzN to bardzo bogaty katalog zagadnień, dotyczący wszystkich sfer życia i funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Gwarantuje osobom z niepełnosprawnościami równy udział w życiu publicznym, traktując OzN na równi ze wszystkimi innymi członkami społeczności. Niektóre jej artykuły jednak są kluczowe dla wyraźnej i realnej zmiany sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Ze względu na ich treść, jak najszybsze wdrożenie Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, w tym jej poszczególnych artykułów, jest konieczne, aby osoby z niepełnosprawnościami zyskały należne im miejsce w społeczeństwie.
Szczególną uwagę w tym kontekście zwrócić należy na Artykuł 19 Konwencji, mówiący o prawie OzN do prowadzenia życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo oraz do dokonywania takich samych wyborów, na równi z innymi osobami. Z artykułu 19 wywodzi się bowiem bezpośrednio szeroko głoszony postulat środowiska OzN o deinstytucjonalizacji. Wynika on ze stwierdzenia, iż osoby niepełnosprawne będą miały możliwość wyboru miejsca zamieszkania i podjęcia decyzji co do tego, gdzie i z kim będą mieszkać, (…) że nie będą zobowiązywane do mieszkania w szczególnych warunkach, oraz że będą miały dostęp do szerokiego zakresu usług świadczonych w domu, w miejscu zamieszkania i innych usług wsparcia świadczonych w ramach społeczności lokalnej, w tym do pomocy osobistej niezbędnej do życia w społeczności i integracji społecznej, która także pozwoli na zapobieganie izolacji i segregacji społecznej.
Innym ważnym aspektem Konwencji są regulacje, dotyczące pracy. Projektowana Ustawa zakłada zmianę systemu orzecznictwa o posiadanym stopniu niepełnosprawności, która nieuchronnie pociągnie za sobą zmiany na rynku pracy. Jednym z najczęściej wysuwanych postulatów przez środowisko OzN jest konieczność przejścia z systemu pracy chronionej do otwartego rynku pracy. Pomóc w tym ma Artykuł 227 Konwencji ONZ, w którym Państwa Strony uznają prawo osób niepełnosprawnych do możliwości zarabiania na życie poprzez pracę swobodnie wybraną lub przyjętą na rynku pracy oraz w otwartym, integracyjnym i dostępnym dla osób niepełnosprawnych środowisku pracy.
Wszystkie zapisy omawianego dokumentu zmierzają do osiągnięcia celu Konwencji, czyli ochrony i zapewnienia pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami.
Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami
Projekt ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych o proponowanej nazwie: Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami procedowany jest w idealnym momencie 10 rocznicy jej podpisania. Uchwalenie ustawy jest niezbędne, aby osoby z niepełnosprawnościami miały równy dostęp do usług, edukacji, opieki zdrowotnej, rehabilitacji, rynku pracy, instytucji, wykonywania praw wyborczych, sportu, kultury i pozostałych dziedzin życia.
Dzięki wdrożeniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych zmieni się nie tylko prawna oraz realna sytuacja OzN, lecz również, mamy nadzieję, nastąpi zmiana w postrzeganiu osób z niepełnosprawnościami. Świadomość społeczna bowiem, dotycząca sytuacji, w których znajdują się osoby z niepełnosprawnościami, a także wiedza o problemach, których doświadczają i w końcu znajomość przysługujących im praw, jest niemniej ważna niż ustawodawstwo.
Dzięki zaplanowanym na okres czerwiec- październik konsultacjom społecznym Ustawy, OzN oraz każda osoba, zainteresowana tematem, będzie miała okazję wypowiedzi na temat procedowanej Ustawy oraz zgłoszenia swoich uwag/sugestii i opinii, zyskując tym samym realny wpływ na kształt nowej Ustawy.
Więcej informacji o projekcie i konsultacjach społecznych na stronie
https://firr.org.pl/
Źródło: https://publicystyka.ngo.pl/rok-2022-rokiem-smutnych-rocznic-dla-konwencji-onz-o-prawach-osob-niepelnosprawnych?fbclid=IwAR3b8pqWZ8yA0qMc07DbxvRXqqFSVLM53Tes-GEq1eKo27Thc-YFODDUcRM
